Ποιες μορφές λεκτικής βίας υπάρχουν; Πώς μπορούμε να διαχειριστούμε έναν τσακωμό; Υπάρχουν εργαλεία που μπορούν να μας θωρακίσουν απέναντι σε προσβολές και λεκτικές επιθέσεις; Κανείς δεν έχει το δικαίωμα να κάνει κάποιον άλλον να νιώθει άσχημα για τον εαυτό του ή τις επιλογές του. Η αντιμετώπιση τέτοιων καταστάσεων απαιτεί ψυχραιμία και ωριμότητα, ενώ με την κατάλληλη εκπαίδευση αναδεικνύεται η αξία της ενσυναίσθησης και του αμοιβαίου σεβασμού.

Επιμέλεια: Χριστόφορος Ανδρέου, Μαθητής της Α’ Γυμνασίου

 

Στην πρόσφατη Ζώνη Εναλλακτικής Εκπαίδευσης (Ζ.Ε.Δ.)  8/2/24 οι μαθητές της α΄ και β΄ γυμνασίου είχαμε την ευκαιρία να παρακολουθήσουμε μια ενδιαφέρουσα παρουσίαση από τον κο Κυριάκο Κυριακούλη, Γενικό Διευθυντή του σχολείου μας.

Το κεντρικό θέμα της συζήτησης εστιάστηκε στο πώς μπορούμε να διαχειριζόμαστε και να απαλύνουμε τις προκλητικές καταστάσεις στις οποίες βρισκόμαστε. Η αναφορά του ομιλητή ήταν ιδιαίτερα εντυπωσιακή: «Ήταν κάτι που άργησα να μάθω και ευχόμουν να το είχα αντιληφθεί νωρίτερα», είπε. Αυτή η παραδοχή του, προκάλεσε την περιέργειά μου και ανυπομονούσα να μάθω περισσότερα από τη δική του εμπειρία.

Αρχικά, η συζήτησή μας επικεντρώθηκε στις διάφορες μορφές λεκτικής βίας. Μέσα από μια διεξοδική ανάλυση, αναγνωρίσαμε ότι συχνά αυτή παίρνει τη μορφή επιθετικών σχολίων. Ένα τυπικό παράδειγμα που εξετάσαμε ήταν το σχόλιο «Μα, τι ρούχα φοράς;!». Ο κος Κυριακούλης μάς παρουσίασε δεδομένα από μια έρευνα, τα οποία υποδεικνύουν ότι ένα μεγάλο ποσοστό ατόμων που δέχονται τέτοια σχόλια, είτε «φιλικά» είτε εχθρικά, αισθάνονται προσβεβλημένοι.

Στη συνέχεια, αναπτύχθηκε μια ζωηρή και εκτενής συζήτηση, η οποία διατήρησε τη δυναμική και τον ενθουσιασμό της σε όλη της τη διάρκεια. Αυτή η συζήτηση επικεντρώθηκε στον τόνο και την πρόθεση που κρύβεται πίσω από κάθε σχόλιο, καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι ένας άνθρωπος με καλή πρόθεση θα αναζητήσει πάντα έναν πιο ενδεδειγμένο τρόπο για να εκφράσει τις απόψεις του.

Ποιοι θα ήταν όμως οι τρόποι αντιμετώπισης του προσβλητικού σχολίου; Μήπως τόσο καιρό ακολουθούσαμε κάποια αναποτελεσματική μέθοδο; Στη συνέχεια, αναλύσαμε τις αναποτελεσματικές μεθόδους αντίδρασης στα λεκτικά επιθετικά σχόλια. Καταλήξαμε ότι οι ακόλουθες αντιδράσεις μάλλον επιδεινώσουν την κατάσταση:

  • Ανταπόδοση με προσβολές: Απαντώντας με τον ίδιο τρόπο, δηλαδή προσβάλλοντας τον άλλον ή κοροϊδεύοντας κάτι προσωπικό τους, μπορεί να επιδεινώσει τη σύγκρουση και να δημιουργήσει έναν φαύλο κύκλο αρνητικότητας.
  • Σωματική αντίδραση: Η χρήση σωματικής βίας ή η προσπάθεια να εκφοβίσεις τον άλλον ως αντίδραση δεν είναι μόνο λανθασμένη, αλλά μπορεί να οδηγήσει και σε σοβαρές συνέπειες, τόσο για εσένα όσο και για τον άλλο.
  • Εσωτερική απόρριψη: Το να αφήνεις τα σχόλια να επηρεάσουν την αυτοεκτίμησή σου και να αρχίζεις να πιστεύεις τις προσβολές είναι επίσης μια αρνητική αντίδραση. Η διατήρηση της αυτοπεποίθησής σου είναι σημαντική για την προσωπική σου ψυχική ηρεμία.
  • Αποφυγή ή απόσυρση: Αν και η αποφυγή μπορεί να φαίνεται ως μια εύκολη λύση, η μακροχρόνια απόσυρση από κοινωνικές καταστάσεις ή αποφυγή ατόμων που σε κοροϊδεύουν μπορεί να σε απομακρύνει από σημαντικές κοινωνικές εμπειρίες και να ενισχύσει το αίσθημα της απομόνωσης.
  • Κλείσιμο σε στενό κύκλο φίλων: Ενώ η υποστήριξη από φίλους είναι σημαντική, το να κλείνεσαι αποκλειστικά σε έναν στενό κύκλο και να μην επιδιώκεις νέες γνωριμίες επειδή φοβάσαι την κριτική, μπορεί να περιορίσει την ανάπτυξη νέων φιλιών και εμπειριών.

Είναι σημαντικό να θυμάσαι ότι η αντίδρασή σου δεν πρέπει να βλάπτει εσένα ή τους άλλους και να αναζητάς υποστήριξη αν χρειαστεί.

Ίσως να ήρθε η ώρα να αλλάξουμε σκεπτικό αντίδρασης. Η απάντηση θα πρέπει να είναι ώριμη και να αντανακλά αυτοπεποίθηση, αποφεύγοντας την επιδείνωση της κατάστασης. Εδώ είναι μερικοί τρόποι αντίδρασης:

  • «Ευτυχώς που τα ρούχα δεν κάνουν τον άνθρωπο. Έτσι δεν είναι;»: Αυτή η ατάκα, εκτός από το ότι δείχνει ότι τα σχόλια δεν επηρεάζουν τον αποδέκτη, προσκαλεί επίσης τον άλλο να σκεφτεί διαφορετικά, καθώς το «Έτσι δεν είναι;» προσθέτει έμφαση στη δήλωση και τον προκαλεί να λάβει θέση στο θέμα.
  • «Μου αρέσει πολύ αυτό που φοράω και είμαι εντάξει με αυτό.»: Δείχνοντας αυτοπεποίθηση στις επιλογές μας, αποδεικνύουμε ότι οι γνώμες των άλλων δεν επηρεάζουν τη δική μας αυτοεκτίμηση.
  • «Συνειδητοποιώ πως όλοι έχουμε διαφορετικά γούστα και αυτό είναι εντάξει.»: Με αυτόν τον τρόπο βάζετε τον συνομιλητή μας σε σκέψεις που ίσως τον κάνουν να μην επαναλάβει το σχόλιο. Αναγνωρίζοντας τη διαφορετικότητα στις προτιμήσεις, μπορούμε να δείξουμε ωριμότητα και ανοχή στις απόψεις των άλλων.
  • «Ενδιαφέρον σχόλιο, πάμε ν’ αλλάξουμε θέμα;»: Αλλάζοντας το θέμα της συζήτησης, μπορούμε να αποφύγουμε περαιτέρω αρνητική ανταλλαγή και να διατηρήσουμε την ηρεμία μας.
  • «Ίσως θα ήταν καλύτερο αν εστιάζαμε στα θετικά και δεν κριτικάραμε το τι φοράει ο καθένας.»: Αυτός ο διπλός τρόπος αντίδρασης προκαλεί ενδεχομένως ενοχές στον συνομιλητή, ενώ ταυτόχρονα τον προβληματίζει για τη δική του συμπεριφορά και τις δυνητικές αντιδράσεις που μπορεί να προκαλέσει.

Εάν ο μαθητής που δέχεται τις προσβολές δεν βρει λύση μέσω των αρχικών του αντιδράσεων και ο συμμαθητής του συνεχίζει να μην συμμορφώνεται, υπάρχουν διάφορα βήματα που μπορεί να ακολουθήσει για περαιτέρω δράση:

  • Επικοινωνία με Εκπαιδευτικό ή Σύμβουλο

Ο μαθητής μπορεί να συζητήσει το πρόβλημα με έναν εκπαιδευτικό, έναν σύμβουλο του σχολείου, ή έναν άλλον ενήλικα στον οποίο έχει εμπιστοσύνη. Αυτός ο ενήλικας μπορεί να παρέχει στήριξη, συμβουλές και να παρέμβει, εάν κριθεί απαραίτητο.

  • Χτίσιμο της Αυτοπεποίθησης

Εργασία στην αυτοεκτίμηση και την αυτοπεποίθηση μπορεί να βοηθήσει τον μαθητή να μην επηρεάζεται τόσο από τις προσβολές. Υπάρχουν διάφορα βιβλία και εργαστήρια που μπορούν να τον βοηθήσουν σε αυτό.

  • Παραπομπή σε Διαμεσολάβηση

Ο θεσμός αυτός που άρχισε να λειτουργεί στο σχολείο μας θα προσπαθήσει να φέρει τις δύο πλευρές σε μια συζήτηση για να βρεθεί μια ειρηνική λύση.

  • Καταγγελία της Συμπεριφοράς

Εάν η συμπεριφορά είναι επαναλαμβανόμενη και δυσβάσταχτη, ο μαθητής μπορεί  να καταγγείλει την κατάσταση στη διεύθυνση του σχολείου, ώστε να ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα.

  • Εκπαίδευση και Ευαισθητοποίηση

Προτείνοντας ή συμμετέχοντας σε προγράμματα εκπαίδευσης και ευαισθητοποίησης σχετικά με την παρενόχληση και την αντιμετώπιση των διαφορών με σεβασμό, μπορεί να βοηθήσει στη δημιουργία ενός πιο θετικού περιβάλλοντος στο σχολείο.

Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι κανείς δεν έχει το δικαίωμα να κάνει κάποιον άλλον να νιώθει άσχημα για τον εαυτό του ή τις επιλογές του. Η αντιμετώπιση τέτοιων καταστάσεων απαιτεί ψυχραιμία, ωριμότητα, και, σε περιπτώσεις, την παρέμβαση ενηλίκων ή αρμόδιων φορέων.

Η συζήτηση προσέφερε στους μαθητές νέες προοπτικές και στρατηγικές για να διαχειρίζονται τέτοιες καταστάσεις καθώς και την επίγνωση της αξίας της ενσυναίσθησης και του αμοιβαίου σεβασμού.

Υπάρχει ενθουσιασμός για τις επόμενες παρουσιάσεις πάνω σε αυτό το θέμα, αφού θα συμβάλουν ακόμη περισσότερο στην ανάπτυξη των δεξιοτήτων μας για την ορθή και αποτελεσματική επικοινωνία.