Η μνήμη είναι, αναμφισβήτητα, ένα από τα σημαντικότερα σημεία του ανθρώπινου εγκεφάλου. Ωστόσο, ένα μεγάλο ποσοστό των μαθητών αντιμετωπίζει δυσκολίες με τη μακροπρόθεσμη μνήμη του εγκεφάλου. Όμως, αυτές οι δυσκολίες δεν σχετίζονται με το IQ, τη νοημοσύνη.
Αρθρογράφος: ΠΑΝΤΕΛΗΣ ΛΙΑΚΑΣ
Τόσο η ελλιπής ακουστική μνήμη, όσο και η οπτικο-χωρική μνήμη, σχετίζονται με σοβαρές δυσκολίες στις προφορικές οδηγίες και στις γλωσσικές δεξιότητες αντίστοιχα.
Αδύναμη μνήμη
Η αδύναμη μνήμη είναι ένας από τους σημαντικότερους παράγοντες που οδηγούν στην ελλιπή κατάκτηση της γνώσης, καθώς αποτελεί τον σημαντικότερο δείκτη σχολικής επιτυχίας σε σύγκριση με τον δείκτη νοημοσύνης.
Πολλές φορές, οι μαθητές αδυνατούν να συγκρατήσουν στη μνήμη τους τις ουσιώδεις πληροφορίες του μαθήματος. Επίσης, δυσκολεύονται να εκφράσουν τις σκέψεις τους, να συλλαβίσουν λέξεις, να σχηματίσουν σωστές προτάσεις, να κατανοήσουν τη γενική ιδέα ενός κειμένου, πόσο μάλλον τις λεπτομέρειές του.
Παρ’ ότι η μνήμη διαφέρει από άτομο σε άτομο, εντούτοις υπάρχουν αρκετοί τρόποι για να τη βελτιώσουμε. Κάποιοι από αυτούς είναι οι ακόλουθοι.
Επαναληπτικές ασκήσεις για τη βελτίωση γνωστικών δεξιοτήτων
Όπως έλεγαν οι αρχαίοι Έλληνες «Η επανάληψις είναι μήτηρ πάσης μαθήσεως».
Οι επαναληπτικές ασκήσεις είναι ο καλύτερος τρόπος για να εξακριβώσουμε αν η καινούργια γνώση αποτέλεσε «κτήμα ες αεί».
Με άλλα λόγια, αν κατανοήθηκαν, τόσο το βασικό νόημα, όσο και οι λεπτομέρειές της. Η συνεχής εξάσκηση είναι ο καλύτερος τρόπος για να διαπιστώσουμε αν βελτιώθηκαν οι γνωστικές μας δεξιότητες.
Άλλωστε, είναι γνωστό ότι όσο περισσότερο εξασκούμαστε σε κάτι, τόσο περισσότερο το καθιστούμε ισχυρότερο στη μνήμη μας. Υπάρχουν πολλά είδη επαναληπτικών ασκήσεων που μπορούμε να επιλέξουμε για να πετύχουμε το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα. Σε κάθε περίπτωση, πρέπει να ανταποκρίνονται στο μαθησιακό επίπεδο του μαθητή και να είναι κλιμακούμενης δυσκολίας, ώστε να διατηρήσουμε αμείωτο το ενδιαφέρον του καθ’ όλη τη διάρκεια της διαδικασίας. Επομένως, η επανάληψη είναι ο καλύτερος τρόπος για να ανατροφοδοτήσουμε τη μνήμη μας.
Περίληψη, η ραχοκοκαλιά της γνώσης
Η περίληψη είναι η ραχοκοκαλιά της γνώσης. Για να κατανοήσουμε τις λεπτομέρειες θα πρέπει πρώτα να έχουμε κατανοήσει το βασικό νόημα των πληροφοριών της. Η περίληψη είναι ένας εύκολος τρόπος για να δούμε αν οι μαθητές κατανόησαν επαρκώς το βασικό κομμάτι της μάθησης.
Με άλλα λόγια, είναι μια ευκαιρία για να παρουσιάσουν με τα δικά τους λόγια όλες εκείνες τις πληροφορίες που κατάφερε να συγκρατήσει η μνήμη τους, ή για να το πούμε με άλλο τρόπο, να μιλήσουν για εκείνα τα πράγματα που κατάφεραν να διεγείρουν το ενδιαφέρον τους.
Άλλωστε, έχει τονιστεί ότι η μάθηση γίνεται πολύ πιο αποτελεσματική όταν οι μαθητές εμπλέκονται ενεργά σε αυτή, όταν μιλούν με ειλικρίνεια γι’ αυτά που έχουν μάθει, εξωτερικεύοντας με το δικό τους τρόπο την καινούργια γνώση που αποκόμισαν κατά τη διάρκεια της διδασκαλίας.
Έκφραση μέσω της ζωγραφικής
Η ζωγραφική είναι ένας τρόπος για να μιλήσουμε για όλα εκείνα που δεν μπορούμε να τα εκφράσουμε με λέξεις. Είναι γνωστή, άλλωστε, η φράση που λέει «Μια εικόνα ίση με χίλιες λέξεις». Πολλοί μαθητές, ενώ έχουν κατανοήσει αυτά που διδάχτηκαν, αδυνατούν να τα εκφράσουν με λέξεις.
Οι λόγοι αυτής της αδυναμίας είναι πολλοί όπως, οι μαθησιακές δυσκολίες, οι δυσκολίες προσαρμογής στο σχολικό περιβάλλον, η απουσία διαπροσωπικών σχέσεων, το αυξημένο άγχος, οι φοβίες, η άρνηση κ.ά.
Σε αυτή την περίπτωση, η ζωγραφική απεικόνιση της γνώσης σε ένα χαρτί μπορεί να ξεκλειδώσει την εκφραστική δεινότητα που κρύβουν μέσα τους. Ένα σχέδιο ζωγραφικής, όσο απλό κι αν είναι, είναι ικανό να ενεργοποιήσει τη θέληση για μάθηση και να συμβάλει στη βελτίωση της μακροπρόθεσμης μνήμης τους. Επομένως, η επιστράτευση της τέχνης θα αποφέρει τα αναμενόμενα μαθησιακά αποτελέσματα.
Τα έντονα χρώματα βοηθούν τη μνήμη
Τα χρώματα δίνουν ζωή στην ίδια τη ζωή, όπως ένα ουράνιο τόξο στον ουρανό. Για να θυμηθούμε κάτι, πρέπει πρώτα να το χρωματίσουμε με τα εντονότερα χρώματα στη μνήμη μας. Το κόκκινο, το πορτοκαλί, το πράσινο, το μπλε και το κίτρινο είναι τα χρώματα που χρησιμοποιούνται πιο συχνά από τους μαθητές προκειμένου να τονίσουν τη σειρά σπουδαιότητας των πληροφοριών που διδάχτηκαν.
Οι χρωματισμένες πληροφορίες που θα ξεχωρίσουν από τις υπόλοιπες, οι κύριες από τις δευτερεύουσες, θα εμποτίσουν τη μνήμη τους με τη σπουδαιότητά τους. Τελικά, τα πολύχρωμα στυλό, οι μαρκαδόροι και τα υπογραμμιστικά μπορούν να κάνουν τη διαφορά.
Εποπτικά και οπτικοακουστικά μέσα για αυτοοργάνωση
Διαγράμματα, γραφικές παραστάσεις εννοιών, καρτέλες, πίνακες, χάρτες, σλάιντς, μαγνητόφωνα, βίντεο, χρηστικά αντικείμενα και εργαστηριακά υλικά είναι μερικά μόνο από τα εποπτικά και οπτικοακουστικά μέσα που βοηθούν στην αποσαφήνιση των μηνυμάτων, στην αυτοοργάνωση της γνώσης, στη συγκέντρωση της προσοχής, στην προσέλκυση του ενδιαφέροντος, στην αύξηση της δημιουργικότητας και στη συγκράτηση της γνώσης στη μακροπρόθεσμη μνήμη του εγκεφάλου των μαθητών.
Αυτά τα μέσα πρέπει να είναι σύγχρονα, ευέλικτα και να χρησιμοποιούνται με φειδώ από τους διδάσκοντες, ώστε να ανταποκρίνονται στους εκπαιδευτικούς, μαθησιακούς και οργανωτικούς στόχους της διδασκαλίας. Σε αυτή την περίπτωση, οι μαθητές έχουν τη δυνατότητα να εμπλέκονται ενεργά στην οικοδόμηση της νέας γνώσης, να θυμούνται καλύτερα και να ανακαλούν ευκολότερα στη μνήμη τους όλα όσα διδάχτηκαν.
Η χρήση διαδικτύου και η μακροπρόθεσμη μνήμη
Ο συνδυασμός της μάθησης με την επιστήμη και την τεχνολογία αποτελεί την καλύτερη συνταγή για τη διδασκαλία. Τα ηλεκτρονικά εκπαιδευτικά προγράμματα ατομικής ή ομαδικής εργασίας είναι αποδεδειγμένο ότι σχετίζονται με τη μακροπρόθεσμη μνήμη των μαθητών. Ηλεκτρονικά προγράμματα παρακολούθησης, ακρόασης, ενθύμησης και επανάληψης γραμμάτων, αριθμών και αντικειμένων βοηθούν τους μαθητές να εξερευνήσουν, να εμβαθύνουν και να επεκτείνουν τη γνώση τους, παραμένοντας προσηλωμένοι στον στόχο τους.
Μέσω αυτών των προγραμμάτων δημιουργείται ο απαραίτητος χώρος αμοιβαίας επικοινωνίας και συνεργασίας ανάμεσα στον διδάσκοντα και τους μαθητές. Η χρήση του διαδικτύου είναι επίσης πολύτιμη για τους εξής λόγους: αποτελεί τη σημαντικότερη πηγή άντλησης πληροφοριών, προσφέρει τη δυνατότητα επικοινωνίας με τον υπόλοιπο κόσμο και καθιστά δυνατή την ανάπτυξη διαφορετικών μοντέλων επικοινωνίας (ασύγχρονη, σύγχρονη, κειμενική κτλ.).
Σε κάθε περίπτωση, οι μαθητές κινητοποιούνται να εργαστούν με περισσότερη διάθεση για την επίτευξη του καλύτερου δυνατού αποτελέσματος, τη στιγμή που οι καρποί των προσπαθειών τους αποθηκεύονται στη μακροπρόθεσμη μνήμη τους.
Σύνδεση πληροφοριών με προηγούμενη γνώση
Η προηγούμενη γνώση μπορεί να αποτελέσει τη γέφυρα για την κατάκτηση της καινούργιας γνώσης, καθιστώντας την στο τέλος μόνιμη μνήμη στον εγκέφαλο. Σε πολλές περιπτώσεις, οι μαθητές αδυνατούν να συγκρατήσουν στη μνήμη τους εκείνα που διδάχτηκαν κατά τη διάρκεια της διδασκαλίας. Σε αντίθετη περίπτωση, όταν οι πληροφορίες σχετίζονται με τις προηγούμενες γνώσεις που πηγάζουν από τις προσωπικές εμπειρίες της ζωής τους, τότε διεγείρεται το ενδιαφέρον τους για μάθηση και βελτιώνεται η μακροπρόθεσμη μνήμη του εγκεφάλου τους.
Επομένως, οι μαθητές πρέπει να συνδέουν τη καινούργια γνώση με κάτι που ήδη γνωρίζουν ή με μια προσωπική τους εμπειρία, ώστε να επιτύχουν το αναμενόμενο μαθησιακό αποτέλεσμα.
Προσέλκυση προσοχής
Στρέφοντας την προσοχή μας κάπου, έχουμε καταφέρει την ίδια στιγμή να το συγκρατήσουμε βαθιά μέσα στη μνήμη μας. Κάθε δευτερόλεπτο εκατοντάδες πληροφορίες περνούν και χάνονται από μπροστά μας, χωρίς να το συνειδητοποιήσουμε. Για να παραμείνουν στο επίκεντρο της μνήμης μας, θα πρέπει να τους δώσουμε την ύψιστη αξία που τους αναλογεί.
Η περιέργεια ενεργοποιεί το αισθητηριακό φίλτρο της πρόσληψης του εγκεφάλου, προκαλώντας αυτόματα την προσοχή και το ενδιαφέρον μας. Οι πληροφορίες που έχουν καταφέρει να παραμείνουν αλησμόνητες, δημιουργούν τα τελικά αποτελέσματα που σχετίζονται με τη μακροπρόθεσμη μνήμη του εγκεφάλου μας.
Συνδυασμός της μάθησης με κίνηση
Ο συνδυασμός της μάθησης με την κίνηση είναι ένας εξίσου αποτελεσματικός τρόπος για να συγκρατήσουμε μια πληροφορία στη μακροπρόθεσμη μνήμη του εγκεφάλου μας.
Οι μαθητές, αντί να κάθονται ακίνητοι και αδρανείς στη θέση τους, θα μπορούσαν να κινούνται υπακούοντας με αυτόν τον τρόπο στα κελεύσματα της καινούργιας γνώσης. Άλλωστε, έχει επισημανθεί ότι η κίνηση επηρεάζει τη δομή και τη λειτουργία του εγκεφάλου, καθώς ενισχύει την πνευματική του ανάπτυξη. Έτσι, λοιπόν, μετά από κάθε κίνηση, η μάθηση θα μοιάζει με παιχνιδάκι.
Θέατρο και μάθηση
Ένας έξυπνος τρόπος για να κινητοποιήσουμε τους μαθητές, ώστε να εμπλακούν ενεργότερα στη διαδικασία της μάθησης, είναι το θέατρο. Η δραματοποίηση ενός κειμένου έχει το χάρισμα να προσελκύσει το ενδιαφέρον τους και να μαγνητίσει την προσοχή τους προς το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα. Σύμφωνα με αυτό, καλούνται να βάλουν τη μάσκα του υποκριτή και να υποδυθούν, έστω και για λίγο, τον ρόλο που τους έχει ανατεθεί. Ταξιδεύοντας πίσω στον χρόνο, τους δίνεται η ευκαιρία να αντικρίσουν με άλλα μάτια (με τα μάτια του ανθρώπου που υποδύονται) το μεγαλείο της μάθησης.
Έτσι, λοιπόν, είτε ασχοληθούν μελλοντικά με το θέατρο είτε όχι, θα θυμούνται για πάντα την πρώτη τους ερασιτεχνική παράσταση που έλαβε χώρα στην τάξη του σχολείου τους.
Μουσική και εγκεφαλική λειτουργία
Τα αρχαία ελληνικά γνωμικά «Η μουσική ευφραίνει καρδίαν» και «Η μουσική εξημερώνει τα ήθη» τονίζουν την ευεργετική σημασία που έχει η μουσική για την ανθρώπινη υγεία. Η μουσική κρατά σε εγρήγορση το μυαλό, εξασφαλίζοντας τη μέγιστη συγκέντρωσή του. Ηρεμεί την ψυχή, ανεβάζει τη διάθεση, προσφέρει χαλάρωση και ανακούφιση, αποβάλλει το άγχος, μειώνει τους παλμούς της καρδιάς και ελαττώνει την πίεση του αίματος.
Κυρίως, όμως, όπως έχει αποδειχθεί από μία έρευνα του πανεπιστημίου McMaster, συμβάλλει στο χτίσιμο γερής μνήμης και βελτιώνει τη λειτουργία του εγκεφάλου. Επομένως, η μουσική είναι ένας δημιουργικός τρόπος για να βελτιωθούν οι γνωστικές ικανότητες των μαθητών και να οξυνθεί η μακροπρόθεσμη μνήμη τους.
Το θετικό κλίμα ενισχύει τη μάθηση
Το θετικό κλίμα είναι αποδεδειγμένο ότι ενισχύει τη μάθηση, καθώς βοηθά τους μαθητές να συμμετέχουν ενεργότερα στην κατάκτησή της. Όσο αισθάνονται καλύτερα, η αυτοεκτίμηση, ο αυτοσεβασμός και το ηθικό τους αναπτερώνονται. Τα ευχάριστα συναισθήματα ενεργοποιούν την έκκριση μιας ουσίας, της ντοπαμίνης, που βοηθά τον εγκέφαλο να επεξεργάζεται καλύτερα τις καινούργιες πληροφορίες και να τις αποθηκεύει αποτελεσματικότερα στη μακροπρόθεσμη μνήμη. Όταν η μάθηση αυξάνει τη δομή και τη λειτουργία του εγκεφάλου, τότε αυξάνεται και το ενδιαφέρον των μαθητών για μάθηση.
Οπτικά ερεθίσματα
Τα οπτικά ερεθίσματα είναι ο πιο εύκολος τρόπος ενθύμησης και ανάκτησης πληροφοριών. Μια αφίσα, ένα πόστερ, μια φωτογραφία, μια ζωγραφιά, ή μια εικόνα ενεργοποιούν τα νευρικά κυκλώματα του εγκεφάλου, ώστε να επεξεργαστούν και να κωδικοποιήσουν με μεγαλύτερη προσοχή τις πληροφορίες που τους δίνονται. Με αυτόν τον τρόπο, η μάθηση γίνεται ευκολότερη, καθώς το αποτέλεσμα εντυπώνεται στη μακροπρόθεσμη μνήμη του εγκεφάλου.
Γνωστικά λάθη
Τα γνωστικά λάθη των μαθητών είναι ένα πολύτιμο εργαλείο για να τους καθοδηγήσει στη μάθηση. Τα λάθη δε θα πρέπει να αποτελούν αφορμή για κατάκριση και γελοιοποίηση, αλλά αφορμή για πρόοδο και βελτίωση.
Τα λάθη μαθαίνουν κάθε φορά κάτι καινούργιο και βοηθούν ώστε να εστιάσουμε την προσοχή μας στη βελτίωσή τους.
Επομένως, βελτιώνουν τις γνωστικές δεξιότητες, αλλά και τη μακροπρόθεσμη μνήμη, καθώς μας αναγκάζουν να στρέψουμε την προσοχή μας πάνω τους και να τα διορθώσουμε. Όσα χρόνια και αν περάσουν, είναι σίγουρο ότι δεν θα ξεχάσουμε ποτέ την ευεργετική τους δράση.
Μαθησιακές δυσκολίες
Σύμφωνα με τους Susan Gathercole και Tracy Alloway, περίπου το 70% των παιδιών με μαθησιακές δυσκολίες εμφανίζουν ελλείψεις στη δεξιότητα της μνήμης που εστιάζονται στην ανάγνωση. Τα παιδιά με ελλιπή ικανότητα μνήμης έχουν ελλειμματική προσοχή, είναι υπερκινητικά, παρορμητικά και ατίθασα. Συχνά, παραλείπουν λέξεις, γράμματα, αριθμούς, αλλά και τις οδηγίες για την εκτέλεση μιας ολόκληρης δραστηριότητας.
Δεν είναι καθόλου συγκεντρωμένα, η προσοχή τους διασπάται εύκολα, δεν συνεργάζονται καθόλου και, συχνά, εγκαταλείπουν στη μέση ή δυσκολεύονται υπερβολικά να ολοκληρώσουν τις δραστηριότητες που τους ανατίθενται από τους καθηγητές τους. Η κατάλληλη αντιμετώπισή των δυσκολιών, μέσω των ειδικών προγραμμάτων που προσαρμόζονται στο μαθησιακό στυλ του κάθε μαθητή, θα συμβάλλει στην αποθήκευση των πληροφοριών στη μακροπρόθεσμη μνήμη του εγκεφάλου των μαθητών.
Ομαδοσυνεργατικότητα
Η διδασκαλία που βασίζεται στην ομαδοσυνεργατικότητα έχει πολλαπλά οφέλη για τους μαθητές. Οι αποστάσεις που έχουν από τους άλλους συμμαθητές τους καθώς και από τον καθηγητή τους, μειώνονται. Αμβλύνονται οι προσωπικές τους διαφορές. Παραμερίζονται οι θρησκευτικές, εθνικιστικές, ρατσιστικές προκαταλήψεις, μισαλλοδοξίες και τα στερεότυπα. Δραστηριοποιούνται ακόμα και οι πιο αδύναμοι μαθητές να συμμετάσχουν ενεργότερα στο μάθημα. Αυξάνεται ο αλληλοσεβασμός. Βελτιώνονται οι διαπροσωπικές τους σχέσεις.
Αυξάνεται το ενδιαφέρον τους για το συγκεκριμένο διδακτικό αντικείμενο. Μειώνεται το άγχος τους για το σχολείο. Καταπολεμούνται οι βαθύτερες φοβίες τους. Καλλιεργείται η κριτική τους σκέψη. Προάγεται ο διάλογος και ο σεβασμός των διαφορετικών απόψεων. Αυξάνεται το ενδιαφέρον τους για τη μάθηση. Βελτιώνεται η μακροπρόθεσμη μνήμη τους.
Κατάλληλο περιβάλλον
Ένας χώρος στον οποίο κυριαρχεί η καθαριότητα, η ησυχία, ο διάλογος και η αμοιβαία συνεργασία, αποτελεί το καλύτερο περιβάλλον για μάθηση. Πολλοί μαθητές αδυνατούν να αντεπεξέλθουν στις σχολικές τους υποχρεώσεις, είτε γιατί δεν κατάφεραν να προσαρμοστούν στο σχολικό περιβάλλον είτε γιατί δεν κατάφεραν να αναπτύξουν τις απαραίτητες διαπροσωπικές σχέσεις με τους δασκάλους και τους συμμαθητές τους.
Ιδιαίτερα οι μαθητές με διάσπαση προσοχής έχουν ανάγκη από ένα περιβάλλον στο οποίο μπορούν να συγκεντρωθούν καλύτερα και να διατηρήσουν αμείωτη την προσοχή τους καθ’ όλη τη διάρκεια του μαθήματος. Επομένως, η διαμόρφωση του κατάλληλου περιβάλλοντος θα επαναπροσδιορίσει το ενδιαφέρον τους για τη μάθηση και θα αναζωογονήσει τη μνήμη τους.
Αποβολή άγχους
Η αποβολή του άγχους είναι αποδεδειγμένο ότι συμβάλλει στην ψυχική ευεξία του ανθρώπινου οργανισμού. Όταν, μάλιστα, το άγχος συνδυάζεται με την κατάθλιψη, τότε συρρικνώνεται η περιοχή του εγκεφάλου που σχετίζεται με τη μνήμη και τη μάθηση.
Προκειμένου να διατηρήσουμε τη συναισθηματική ισορροπία που προστατεύει τη μνήμη μας από τις αρνητικές επιδράσεις του άγχους, μερικές βαθιές εισπνοές, ένα χαλαρωτικό ρόφημα, ένα ντους, λίγη μουσική, ένας περίπατος στη φύση και μερικές ώρες ύπνου είναι ό,τι ακριβώς χρειαζόμαστε.
Η αντικατάσταση των αρνητικών σκέψεων με θετικές, το αίσθημα ότι είμαστε εντάξει με τον εαυτό μας, η αυτοεκτίμηση και ο αυτοσεβασμός, είναι τα καλύτερα αγχολυτικά φάρμακα που μπορεί να παράγει ο ανθρώπινος οργανισμός προκειμένου να απομακρύνει τη θλίψη, τις φοβίες, τις ανησυχίες, τους εκνευρισμούς, τις αρνητικές σκέψεις, την ταχυκαρδία, τους πονοκεφάλους, τους στομαχικούς πόνους και τη δυσκολία στην αναπνοή. Επομένως, για την καλύτερη λειτουργία των κυτταρικών σωμάτων του εγκεφάλου χρειαζόμαστε λίγη περισσότερη θετική ενέργεια.
Σωματική άσκηση και νοητικές λειτουργίες
Όπως έλεγαν οι αρχαίοι Έλληνες: «Νους υγιής εν σώματι υγιεί». Έχει επισημανθεί ότι η σωματική άσκηση προσφέρει μακροζωία και καλύτερη ποιότητα ζωής, καθώς διεγείρει τα νευρικά κύτταρα να αναπτυχθούν σωστά. Επίσης, συμβάλλει στην καλή λειτουργία της καρδιάς, η οποία οξυγονώνει τον εγκέφαλο. Επιπλέον, αποτελεί ισχυρό αντίδοτο για την κατάθλιψη και το άγχος, ενώ συμβάλλει στην ενίσχυση των νοητικών λειτουργιών του εγκεφάλου.
Για τους μαθητές αποτελεί την καλύτερη διέξοδο από το άγχος του σχολείου, καθώς επίσης και ένα ελιξίριο ψυχικής και σωματικής ευεξίας. Το περπάτημα, το τρέξιμο, η ποδηλασία, τα σπορ και οποιαδήποτε άλλη μορφή δραστηριότητας βοηθούν στην καλύτερη κυκλοφορία του αίματος και οξυγονώνουν τον εγκέφαλο, συμβάλλοντας με αυτόν τον τρόπο στην ανάπτυξη των νοητικών του δεξιοτήτων. Η σωματική άσκηση, εκτός από τη φυσική κατάσταση, σχετίζεται επίσης με τη γνωστική λειτουργία του εγκεφάλου, δηλαδή με τη γνώση, και όχι με τη λειτουργία του μυαλού. Επομένως, η σωματική άσκηση αποτελεί την καλύτερη ασπίδα του ανθρώπινου οργανισμού.
Διατροφή
Η καθημερινή ισορροπημένη διατροφή που είναι πλούσια σε βιταμίνες, πρωτεΐνες, ιχνοστοιχεία, ω3 και φυτικές ίνες, προσφέρει μακροζωία και αποτρέπει από τα συμπτώματα της κατάθλιψης, της άνοιας, των καρδιοαναπνευστικών προβλημάτων, ενώ παράλληλα συμβάλλει στην προστασία της μνήμης.
Τροφές όπως, τα αυγά, τα όσπρια, τα λαχανικά, τα δημητριακά, οι ξηροί καρποί, τα ψάρια, τα γαλακτοκομικά προϊόντα, οι σαλάτες, το ψωμί, τα φρούτα και το ελαιόλαδο προσφέρουν σωματική και πνευματική ανάπτυξη στον ανθρώπινο οργανισμό, προλαμβάνοντας την παχυσαρκία, το σάκχαρο, την κακή χοληστερόλη, τις καρδιακές παθήσεις και τα νευρολογικά προβλήματα.
Το άφθονο νερό αποτοξινώνει τον οργανισμό, ενώ το πλήρες πρωινό και τα μικρά γεύματα που είναι πλούσια σε θρεπτικά συστατικά, τον εφοδιάζουν με την απαραίτητη ενέργεια που χρειάζεται για να αντεπεξέλθει στις καθημερινές του ανάγκες.
Ο συνδυασμός σωστής διατροφής και φυσικής δραστηριότητας διατηρεί το βάρος του σώματος σε φυσιολογικά επίπεδα, βοηθώντας το πλεόνασμα της ενέργειας που δεν καταναλώθηκε από τον οργανισμό να αποθηκευτεί με τη μορφή λίπους. Θρεπτικά συστατικά που σχετίζονται με τη διατήρηση της μνήμης και την καλή εγκεφαλική λειτουργία είναι οι βιταμίνες C, B, B12, B6, E, η θειαμίνη και ορισμένα αμινοξέα.
Η διατροφή που περιλαμβάνει αυτά τα συστατικά αυξάνει τη ροή του αίματος και οξυγονώνει τον εγκέφαλο, βελτιώνοντας τη διαδικασία της μάθησης και της μνήμης. Επομένως, η σωστή διατροφή μάς βοηθά να διατηρούμε ακμαία τα εγκεφαλικά μας κύτταρα και να θυμόμαστε καλύτερα.
Διάβασμα και συγκέντρωση
Οποιαδήποτε μορφή διαβάσματος, είτε είναι περιοδικά είτε εφημερίδες είτε κόμιξ είτε βιβλία, βοηθά τις νοητικές δραστηριότητες του εγκεφάλου να επιταχυνθούν, κρατά σε εγρήγορση το μυαλό, βελτιώνει τη συγκέντρωση και θωρακίζει τη μνήμη. Για να είναι αποδοτικό το διάβασμα, πρέπει να είναι καθημερινό και μεθοδικό. Κυρίως πρέπει να δίνεται ιδιαίτερη έμφαση, αρχικά στην κεντρική ιδέα και κατόπιν στις λεπτομέρειες του κειμένου, στην επεξεργασία των βαθύτερων νοημάτων, αλλά και στις εικόνες που κρύβονται πίσω από τις λέξεις.
Η σωστή οργάνωση και η ομαδοποίηση των πληροφοριών θα μας βοηθήσει να τις κατατάξουμε κατά σειρά σπουδαιότητας και να τις κωδικοποιήσουμε αποτελεσματικότερα στη μνήμη μας.
Για την απομνημόνευση των πληροφοριών, ένας καλός τρόπος είναι να τις συσχετίσουμε με τις προηγούμενες γνώσεις που έχουμε αποθηκεύσει στη μακροπρόθεσμη μνήμη μας. Η ενεργοποίηση όλων των αισθήσεων θα βοηθήσει τη μνήμη να συγκρατήσει πολύ πιο εύκολα τις πληροφορίες που της παρουσιάζονται για πρώτη φορά και, με την πρώτη ευκαιρία, να τις ανακαλέσει χωρίς ιδιαίτερες δυσκολίες. Συμπερασματικά, λοιπόν, η πνευματική διαύγεια των μαθητών δεν είναι τίποτα περισσότερο παρά η αφύπνιση του νου από τον γνωστικό της λήθαργο.
Ασκήσεις και παιχνίδια
Τα σταυρόλεξα, τα παζλ, οι σπαζοκεφαλιές, οι γρίφοι, τα παιχνίδια γνώσεων και τα υπόλοιπα επιτραπέζια παιχνίδια προσφέρουν στιγμές χαράς και απόλαυσης, εκτοξεύουν τη φαντασία, κεντρίζουν το ενδιαφέρον, προκαλούν την παρατηρητικότητα, αυξάνουν τις γνώσεις, βοηθούν στην όξυνση της μνήμης και συντελούν στην εύρυθμη λειτουργία του εγκεφάλου.
Η κινητοποίηση πολλών λειτουργιών του ανθρώπινου σώματος είναι ο καλύτερος συνδυασμός για την άσκηση του νου. Άλλωστε, έχει επισημανθεί ότι ο σωστός χειρισμός της γλώσσας από μικρή ηλικία, μέσα από τις ασκήσεις λέξεων και τα παιχνίδια μνήμης, βοηθά στην καλύτερη κωδικοποίηση των πληροφοριών, στην καλύτερη απομνημόνευσή τους, και στην καλύτερη ανάκλησή τους. Επομένως, το δημιουργικό παιχνίδι είναι η καλύτερη αναδιοργάνωση της μνημονικής ικανότητας του εγκεφάλου των μαθητών.
Οργάνωση
Όλοι οι παραπάνω τρόποι πηγάζουν, κυρίως, από τη σωστή οργάνωση. Οι μαθητές πρέπει να μάθουν από μικρή ηλικία να διαχειρίζονται σωστά τον χρόνο τους, ώστε να προγραμματίζουν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τις καθημερινές τους δραστηριότητες. Ένας κατάλογος με τα σημαντικότερα πράγματα που έχουν να κάνουν την επόμενη μέρα, μπορεί να σώσει από πολλά προβλήματα. Επίσης, πρέπει να διαμορφώσουν καθορισμένους χώρους που να ανταποκρίνονται πλήρως με τις δραστηριότητές τους.
Όπως στρώνουν το κρεβάτι τους, πλένουν τα πιάτα και τα ποτήρια τους, καθαρίζουν το δωμάτιό τους και συμμαζεύουν τα πράγματά τους, με τον ίδιο τρόπο πρέπει να μάθουν να οργανώνουν, να κατανέμουν και να κωδικοποιούν τις γνώσεις στην μακροπρόθεσμη μνήμη του εγκεφάλου τους. Επειδή, λοιπόν, η λεπτομέρεια κάνει τη διαφορά, η οργάνωση είναι κάτι περισσότερο από απαραίτητη.
