Ο Γιάννης Μανωλαράς είναι διδάκτωρ-ερευνητής μοριακής νευροβιολογίας. Μελετώντας κάποιος την ανοδική πορεία και τα βήματα ενός τόσο νέου και επιτυχημένου επιστήμονα, εντυπωσιάζεται. Στο Imperial College of London εργάστηκε στον τομέα μοριακής βιοϊατρικής. Τα αποτελέσματα της εργασίας αυτής δημοσιεύτηκαν σε διεθνές ερευνητικό περιοδικό. Έγινε δεκτός με υποτροφία στο πανεπιστήμιο της Ναντή στην δυτική Γαλλία, όπου ειδικεύτηκε στις νευροεπιστήμες. Συνεχίζει σήμερα στην ιατρική σχολή του Στρασβούργου. Μια πορεία γεμάτη επιτεύγματα και επιτυχίες. Ο Γιάννης είναι ακόμα στην αρχή. Τον θυμόμαστε από τα μαθητικά του χρόνια στο σχολείο μας. Διερευνητικός, ευφυής, κοινωνικός, οργανωτικός, μεθοδικός και η ψυχή της παρέας με πλατιά ενημέρωση και προθυμία για νέα γνώση. Παρακολουθούμε με ενδιαφέρον και θαυμασμό την πορεία του Γιάννη, καμαρώνοντας για τα επιτεύγματά του. Η αποκαλυπτική του συνέντευξη έχει να δώσει πολλά στα παιδιά που τώρα ξεκινούν γεμάτα όνειρα.

 

  • Ποια είναι η δική σου επιστημονική και επαγγελματική πορεία και πώς νιώθεις για αυτήν;

Θα ήθελα να ξεκινήσω αρχικά με τον τίτλο των σπουδών μου και έπειτα να παραθέσω τα βήματα που με έφεραν εδώ. Είμαι φοιτητής ιατρικής στο 4ο έτος και διδάκτωρ-ερευνητής μοριακής νευροβιολογίας.

Για το πρώτο μου πτυχίο σπούδασα στο πενταετούς φοίτησης τμήμα εφαρμοσμένης βιολογίας του πανεπιστήμιου Ιωαννίνων. Καθ’ όλη τη διάρκεια των σπουδών μου στο πανεπιστήμιο (όπως και στο σχολείο) ήμουν σχετικά καλός σπουδαστής. Ήμουν μακριά από το να είμαι ο καλύτερος, αλλά ίσως ήμουν από τους λίγους που το έκανε από πραγματικό ενδιαφέρον, χωρίς απολύτως καμία πίεση, χωρίς ανταγωνισμό και χωρίς το βασικό μου κριτήριο να είναι η μελλοντική εύρεση εργασίας. Ποτέ δεν αναλογίστηκα τι είναι δύσκολο και τι εύκολο, αλλά μόνο τι μου άρεσε και τι όχι. Και αυτό που μου άρεσε ήταν πάντα η μοριακή βιολογία, η έρευνα και η επιστήμη.

Την πτυχιακή μου εργασία με θέμα τον ρόλο μιας πρωτεΐνης στην οργάνωση του DNA στον πυρήνα των κυττάρων την ολοκλήρωσα με τον μοναδικό αγγλόφωνο καθηγητή του τμήματος, και ανάμεσα απ’ όλους τους φοιτητές του έτους μου ήμουν ο μοναδικός που επέλεξε να γράψει και να παρουσιάσει την πτυχιακή του εργασία στα Αγγλικά, το οποίο πιστεύω πως ήταν και καθοριστικό για τη μετέπειτα πορεία μου.

Μετά το τέλος της πτυχιακής μου έρευνας, και πάντα πριν τις μεταπτυχιακές σπουδές μου, επικοινώνησα με το Imperial College of London, ένα από τα τρία καλύτερα πανεπιστήμια της Ευρώπης (μαζί με αυτά της Οξφόρδης και του Κέιμπριτζ). Εκεί, εργάστηκα στον τομέα μοριακής βιοϊατρικής και έγινα μέλος της ομάδας του διευθυντή του τμήματος γονιδιακής θεραπείας νευροεκφυλιστικών ασθενειών. Το ερευνητικό πρόγραμμα στο οποίο πήρα μέρος είχε θέμα τη γονιδιακή θεραπεία της αμυοτροφικής πλάγιας σκλήρυνσης, μίας καταστροφικής και ανίατης ασθένειας του κεντρικού νευρικού συστήματος. Τα αποτελέσματα της εργασίας αυτής δημοσιεύτηκαν σε διεθνές ερευνητικό περιοδικό.

Στη συνέχεια, αποφάσισα να συνεχίσω τις σπουδές μου σε μεταπτυχιακό επίπεδο. Έκανα αίτηση λοιπόν και με δέχτηκαν με υποτροφία στο πανεπιστήμιο της Ναντή, στη δυτική Γαλλία. Αξίζει να σημειωθεί πως επρόκειτο για ένα πολύ ιδιαίτερο πολυπολιτισμικό ερευνητικό μεταπτυχιακό πρόγραμμα, όπου επιλέχθηκαν, έπειτα από μια αυστηρή διαδικασία διαλογής, μόλις 11 άτομα από 10 διαφορετικές χώρες.

Εικόνα 1: Χάρτης του κόσμου με ένδειξη των χωρών καταγωγής των επιλεχθέντων για το μεταπτυχιακό πρόγραμμα

 

Εκεί, σπούδασα για έναν χρόνο και ειδικεύτηκα στις νευροεπιστήμες. Η μεταπτυχιακή μου εργασία είχε θέμα την γονιδιακή θεραπεία της μυϊκής ατροφίας της σπονδυλικής στήλης.

Τους τελευταίους μήνες πριν το τέλος των μεταπτυχιακών μου σπουδών, άρχισα ήδη να μελετάω τις επιλογές μου για τη συνέχεια των σπουδών μου σε διδακτορικό επίπεδο. Η επιβλέπουσα τότε της μεταπτυχιακής μου εργασίας ήταν (ορθώς εκ των υστέρων) πεπεισμένη πως πρέπει να δοκιμάσω την τύχη μου στο ερευνητικό ινστιτούτο IGBMC (Institute of Genetics Molecular and Cellular Biology) στο Στρασβούργο. Το ινστιτούτο αυτό αποτελεί ένα από τα τρία πιο διακεκριμένα ερευνητικά κέντρα μοριακής βιολογίας στην Ευρώπη (τα άλλα δύο είναι το Max Planc και το EMBL). Η διαδικασία επιλογής για την τριετή υποτροφία διδακτορικής διατριβής ήταν εξαιρετικά αυστηρή και τελικά δόθηκε σε μόλις 18 άτομα ανάμεσα σε 240 υποψηφίους.  Εκεί, εργάστηκα στην ερευνητική ομάδα της διευθύντριας του τμήματος της πειραματικής ιατρικής και νευρογενετικής. Το αντικείμενο έρευνας ήταν ο χαρακτηρισμός μίας σπάνιας γενετικής ασθένειας της παρεγκεφαλίδας (λέγεται ARCA2), της οποίας η παθολογική μετάλλαξη μόλις είχε ανακαλυφθεί από την καθηγήτριά μου. Η εμπειρία του διδακτορικού ήταν μοναδική. Ήμουν πολύ τυχερός που βρέθηκα σε μία τόσο καλή ομάδα. Τα αποτελέσματα της διδακτορικής μου διατριβής προτείνουν τη θεραπεία της σπάνιας αυτής νόσου με τη χρήση μίας ουσίας, η οποία έδειξε ευεργετικά αποτελέσματα στα ποντίκια-μοντέλα. Τα συγκεκριμένα αποτελέσματα ετοιμάζονται να δημοσιευτούν σύντομα σε διεθνές ερευνητικό περιοδικό. Επιπλέον, μου δόθηκαν πολλαπλές ευκαιρίες να παρουσιάσω τα αποτελέσματά μου σε διεθνή συνέδρια με κορυφαία στιγμή την πρόσκλησή μου ως βασικό ομιλητή στο Collège de France, το πιο διακεκριμένο ερευνητικό ίδρυμα της Γαλλίας. Έπειτα, πολύ σημαντική εμπειρία αποτέλεσαν οι παρουσιάσεις μου σε διεθνή συνέδρια στην Ουάσιγκτον των ΗΠΑ και στο πανεπιστήμιο του Μόντρεαλ στον Καναδά.

Μετά το τέλος του διδακτορικού μου και με στόχο την ιατροβιολογική έρευνα και θεραπεία νευρολογικών ασθενειών, αποφάσισα να εισαχθώ και στην ιατρική σχολή του Στρασβούργου. Λόγω της προηγούμενης πορείας μου, εισήχθηκα απευθείας στο 3ο έτος και σήμερα βρίσκομαι στο 4ο έτος των σπουδών μου. Σκοπός μου είναι να πάρω την ειδικότητα της νευρολογίας και να μπορέσω να συνδυάσω τη μοριακή βιολογία και τη γενετική με την ιατρική. Με τις παραπάνω γνώσεις θα ήθελα να συμμετέχω στην έρευνα αλλά και στην εφαρμογή θεραπειών γενετικών ασθενειών με νέες, σύγχρονες μοριακές μεθόδους.

Εικόνα 2: Εξηγώντας σε έναν φίλο ασθενή την χρήση της μικροπιπέτας χρησιμοποιώντας ακίνδυνα αντιδραστήρια.

 

  • Υπήρξε κάποιο έναυσμα για να ασχοληθείς με το συγκεκριμένο επάγγελμα και, αν ναι, ποιο ήταν αυτό;

Από πολύ μικρός, περίπου 8 ετών ξεκίνησε να με γοητεύει ιδιαίτερα η φύση, τα ζώα, οι μικροοργανισμοί, ο τρόπος λειτουργίας και οι ασθένειες τους. Δεν μπορώ με ευκολία να προσδιορίσω αν κάτι με ώθησε προς τα εκεί ή αν απλώς είχα μια έμφυτη περιέργεια για το συγκεκριμένο αντικείμενο. Διάβαζα οποιοδήποτε βιβλίο έπεφτε στα χέρια μου που περιείχε πληροφορίες για τη ζωή, και έβλεπα όλα τα ντοκιμαντέρ που προβάλλονταν στην τηλεόραση. Μπορούσα να μελετάω για ώρες ασταμάτητα τα διαφορετικά είδη οργανισμών, το περιβάλλον στο οποίο ζουν καθώς και τις ιδιαιτερότητές τους. Απ’ όλα τα παραπάνω, όμως, το σημαντικότερο έναυσμα αποτέλεσε η αγορά ενός μικροσκοπίου για δώρο γενεθλίων από τους γονείς μου. Φαντάζομαι πως, βλέποντας το ενδιαφέρον μου, θέλησαν να το ενισχύσουν με ακόμα ένα μέσο παρατήρησης. Από τον φακό του μικροσκοπίου αυτού πέρασε οτιδήποτε μπορείτε να φανταστείτε! Από μικρά έντομα έως δείγματα χώματος, φύλλα δέντρων, δείγμα από το δέρμα μου, νερό από τη βρύση, νερό από τη θάλασσα, νερό από νερόλακκους, τα πάντα. Για μένα, όλα αυτά τα κύτταρα, οι μικροοργανισμοί, η μορφή τους και τα μοτίβα κίνησής τους ήταν ένα θαύμα.

  • Με ποιον τρόπο πιστεύεις ότι συνέβαλαν το σχολείο και οι σπουδές σου στην καλλιέργεια και ανάπτυξη των απαραίτητων δεξιοτήτων για το αντικείμενο ενασχόλησής σου;

Αναμφίβολα, το σχολείο παρείχε ένα ασφαλές περιβάλλον για εμένα και τους φίλους μου, ώστε να μπορέσουμε να αναπτύξουμε τα ενδιαφέροντά μας, να ενισχύσουμε την περιέργειά μας. Θυμάμαι πως ήδη από τη δευτέρα γυμνασίου συμμετείχα σε ένα εργαστήριο σπουδών βιολογίας για περίπου δύο ώρες κάθε εβδομάδα. Μια χρονιά συμμετείχα και σε αυτό της αστρονομίας. Στα εργαστήρια βγαίναμε εκτός ύλης, κάναμε πειράματα, πηγαίναμε εκδρομές, οργανώναμε ομιλίες με διακεκριμένους επιστήμονες. Σίγουρα μου έδωσε επιλογές και μια διαφορετική οπτική και αντίληψη για τις επιστήμες.

  • Πόσο σημαντική ήταν η επιρροή των καθηγητών που σε ενέπνευσαν στην ακαδημαϊκή σταδιοδρομία σου;

Αδιαμφισβήτητα, σημαντικό ρόλο στην αγάπη μου για τη βιολογία συντέλεσε η καθηγήτρια του σχολείου Κατερίνα Δέμπελη. Το μάθημά της ήταν εξαιρετικό, κρεμόμουν από τα χείλη της. Μας διέγειρε την περιέργεια και μας πρότεινε συχνά υλικό για εμβάθυνση. Θυμάμαι πως, επειδή γνώριζε πως είχα μικροσκόπιο στο σπίτι, μου δάνειζε  αντικειμενοφόρες πλάκες με παθογόνα βακτήρια από το εργαστήριο του σχολείου για να τα επεξεργαστώ με την ησυχία μου στο σπίτι. Την ευχαριστώ θερμά για την θετική επιρροή της πάνω μου.

  • Πιστεύεις ότι υπάρχει «συνταγή» για την επιτυχία;

Πολλοί πιστεύουν πως πρέπει να έχεις κάποιο χάρισμα, να είσαι πάντα ο καλύτερος μαθητής, να στερείσαι πράγματα από πολύ μικρός στον βωμό της επιτυχίας. Εγώ διαφωνώ με αυτό. Προσωπικά πιστεύω πως για την επιτυχία χρειάζονται όνειρα, αγάπη, θέληση, και η επιμονή για ένα αντικείμενο. Με αυτές τις αρετές ο μικρός γίνεται μεγάλος, ο ασήμαντος σημαντικός, μοναδικός. Ταυτόχρονα, όλο αυτό γίνεται δικό σου, χωρίς εξωτερική πίεση, είσαι ο εαυτός σου. Επίσης, πάρα πολύ σημαντική είναι η ικανότητα ομιλίας μπροστά σε ευρύ κοινό. Προσπαθήστε να κάνετε παρουσιάσεις στους συμμαθητές σας.

Τέλος, σίγουρα χρειάζεται και στήριξη από το περιβάλλον, μέχρι ένα σημείο τουλάχιστον για τις βασικές σπουδές. Πάντα νιώθω ευγνώμων και τυχερός που γεννήθηκα σε μια οικογένεια που μπόρεσε να θρέψει τα όνειρά μου. Δυστυχώς, δεν το έχουν όλα τα παιδιά αυτό το προνόμιο. Από την άλλη, όμως, ευτυχώς υπάρχουν και παιδιά (λιγότερα βέβαια) που με ελάχιστα μέσα τα καταφέρνουν αντίστοιχα και καλύτερα.

  • Υπήρξε κάποιο πρόσωπο που αποτέλεσε το πρότυπό σου και πώς σε ενέπνευσε;

Πάντα είχα μεγάλη εκτίμηση στους μεγάλους κλασσικούς ερευνητές της αρχαιότητας όπως ο Αρχιμήδης, αλλά και στους πιο σύγχρονους όπως ο Μέντελ, ο Παστέρ, ο Φλέμινγκ, το ζεύγος Κιουρί. Με γοήτευε ο ρόλος τους στην κοινωνία και η επιμονή τους τους για το κοινό καλό.

  • Ποιες είναι οι φιλοδοξίες και οι στόχοι σου για το μέλλον;

Νομίζω πως η συγκεκριμένη ερώτηση απαντήθηκε παραπάνω στο σημείο που αναλύω την επιστημονική μου πορεία.

  • Τι θα συμβούλευες ένα παιδί μικρότερης ηλικίας που ξεκινάει τώρα την ενασχόληση με τη συγκεκριμένη επιστήμη και ονειρεύεται διακρίσεις;

Να μην σταματήσει να ονειρεύεται, να έχει θέληση. Αν δεν τα καταφέρει με τον έναν τρόπο θα τα καταφέρει με τον άλλον. Πάντα υπάρχει λύση, απλώς χρειάζεται επιμονή και θέληση για να βρεθεί.

Άλλωστε,

«Ό,τι δεν συνέβη ποτέ είναι ό,τι δεν ποθήσαμε αρκετά’» – Νίκος Καζαντζάκης

 

Η πορεία του Γιάννη μάς κάνει όλους περήφανους. Είμαστε περήφανοι όχι μόνο για την επαγγελματική του εξέλιξη, αλλά και για το ήθος και τον χαρακτήρα του. Του ευχόμαστε καλή σταδιοδρομία σε ό,τι κάνει και να έχει πάντα επιτυχίες!