Στο ιερό νησί της Πάτμου, η λέξη Αποκάλυψη γνωρίζει την πιο ολοκληρωμένη της έκφραση. Αποκάλυψη σε πνευματικά νοήματα, φιλόξενους ανθρώπους, μαγευτικές εικόνες, αξέχαστες εμπειρίες, και μνημεία παγκόσμιας πολιτιστικής ακτινοβολίας. Το δαντελένιο νησί της Πάτμου συνεπαίρνει με την απέραντη φυσική ομορφιά του, τη γραφική πολυνησία του και τη μεστή πνευματικότητας σημειολογία του, η οποία συγκλονίζει τον επισκέπτη, καθώς απλόχερα του δωρίζει τη μεταφυσική γαλήνη των αισθήσεων και του νου. Το βορειότερο νησί της Δωδεκανήσου κυριάρχησε στις προτάσεις που έγιναν για την τετραήμερη εκδρομή της Γ’ Γυμνασίου και της Α’ Λυκείου και πραγματικά η επιλογή αυτή αποδείχθηκε καίρια. Οι μαθητές και οι εκπαιδευτικοί συνοδοί Μαρία Μεντή, Ελένη Γιακουμάκη και Κυριάκος Κυριακούλης έζησαν την ένταση αλλά και την αξία του υπερβατικού και του απέριττου σε εικόνες που θαρρείς πως είναι βγαλμένες από άλλες εποχές

Επιμέλεια: Μαρία Μεντή, Φιλόλογος

 

Ξεκινήσαμε την εμπειρία εξερεύνησης του ιδιαίτερου αυτού νησιού το πρωί της Τρίτης, 12/4/2022, έχοντας σχεδιάσει την εκδρομή μας με τη σημαντική συνδρομή του αγαπητού συναδέλφου κ. Γρηγόρη Τσιόγκα. Ο εκλεκτός συνάδελφος κ. Τσιόγκας, φιλόλογος, που αυτή τη χρονιά διδάσκει στην Πάτμο, είχε την ευγενή καλοσύνη να μας προτείνει επισκέψεις και δραστηριότητες, να μας συνοδεύσει σε όλη τη διάρκεια της εκδρομής μας αλλά και να μας μεταδώσει με τον χαρισματικό λόγο του γνώσεις ποικίλου περιεχομένου. Τον ευχαριστούμε από καρδιάς για όλη την παρουσία και την ανιδιοτελή προσφορά του στο πατμιακό μας ταξίδι!

Πρώτος μας σταθμός το εστιατόριο Ταρσανάς με το πεντανόστιμο φαγητό του εντός της ναυπηγοεπισκευαστικής μονάδας, στην περιοχή Διακόφτι, στο νότιο τμήμα του νησιού. Εκεί, εκτός από την απόλαυση γευστικότατων εδεσμάτων, ξεναγηθήκαμε στον χώρο της επιχείρησης ενός παραδοσιακού ναύσταθμου, όπου η οικογένεια Καμίτση, κατά κύριο λόγο, σχεδιάζει, επισκευάζει και κατασκευάζει υπέροχα ξύλινα σκαριά. Η ομάδα μας είχε το προνόμιο να ξεναγηθεί στους χώρους του ναυπηγείου από τον τεχνικό και ιδιοκτήτη του κο Καμίτση Σώζοντα, ο οποίος μάς ξετύλιξε τα στάδια κατασκευής ενός ξύλινου καϊκιού, μας εντυπωσίασε με την αγάπη του για τη διάσωση της τέχνης του καραβομαραγκού και απάντησε σε όλες τις απορίες των μαθητών μας.

Η πρώτη μας μέρα έληξε με τον πιο κατανυκτικό τρόπο, καθώς επισκεφτήκαμε το ιερό Σπήλαιο της Αποκάλυψης, έναν τόπο ξεχωριστής πνευματικής αξίας για όλο τον χριστιανικό κόσμο και όχι μόνο. Η ομάδα μας εισήλθε στο εσωτερικό του Σπηλαίου με την υποβλητική ατμόσφαιρα και άκουσε την παραστατική αφήγηση του πατέρα Ισίδωρου, ο οποίος μάς παρουσίασε τα ιστορικά στοιχεία της συγγραφής του βιβλίου της Αποκάλυψης αλλά και μας συγκίνησε με τον βαθιά ανθρώπινο και εύστοχο λόγο του. Τέσσερις μαθητές μας διάβασαν αποσπάσματα από την αρχή και το τέλος του προφητικού βιβλίου της Αποκάλυψης και, στη συνέχεια, βιώσαμε την εμπειρία άσκησης στη σιωπή μέσα σε έναν χώρο που ευωδίαζε από τα ιερά αρώματα της μυστηριακής αγιότητας. Στον βραδινό μας απολογισμό, η εμπειρία του ησυχασμού σε έναν ιερό τόπο είχε κερδίσει την πρώτη θέση στις καρδιές των παιδιών μας.

Ποικίλες συγκινήσεις και εντυπώσεις επεφύλασσε και η επόμενη μέρα. Μέσα από ένα ιστορικό μονοπάτι, που μας επέτρεψε να απολαύσουμε τη μαγεία του φυσικού κάλλους του νησιού, ανεβήκαμε στην απαράμιλλης ομορφιάς Χώρα της Πάτμου. Κατά την οδοιπορία μας, μέναμε, πραγματικά, έκθαμβοι με την αρμονική σύνθεση του υπέροχου οικιστικού συνόλου, που επάξια έχει αναδειχθεί σε Μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς από το 1999, μαζί με το συγκρότημα του Σπηλαίου της Αποκάλυψης και το ιερό καστρομονάστηρο του Αγίου Ιωάννη Θεολόγου.

Ο αρχιτέκτονας κ. Θεόδωρος Μανιώτης μάς ξενάγησε στα βοτσαλωτά δρομάκια του οικισμού της Χώρας, που καταφέρνει να συνταιριάζει τον μακραίωνο αρχιτεκτονικό και πολεοδομικό του χαρακτήρα με την πλούσια θρησκευτική του παράδοση και να οριοθετείται με ζηλευτή χάρη γύρω από το διάδημά του, τη Μονή του Αγίου Ιωάννη Θεολόγου. Η αφήγηση του κ. Μανιώτη ανέδειξε την αξία του σεβασμού του ανθρώπου στον φυσικό χώρο, τονίζοντας ότι η πανέμορφη Χώρα της Πάτμου διατήρησε την επιβλητικότητα των πέτρινων αρχοντικών της με τη μέριμνα των ίδιων των κατοίκων της, που έχουν μάθει να αγαπούν την αισθητική και να εκτιμούν τον ιδιαίτερο χαρακτήρα του τόπου τους.

Στην ειδυλλιακή Χώρα της Πάτμου, είχαμε την ευκαιρία να διαπιστώσουμε ότι η πηγαία ομορφιά του τόπου είναι άρρηκτα δεμένη με την αυθεντικότητα ξεχωριστών προσωπικοτήτων. Γνωρίσαμε τον εικαστικό Ανδρέα Καλατζή, που κέρδισε τις καρδιές μας, καθώς με ανιδιοτέλεια χάρισε σε όλους τους μαθητές και εκπαιδευτικούς κάρτες φιλοτεχνημένες από τον ίδιο, ενώ ταυτόχρονα ενθάρρυνε τα παιδιά μας να ξεδιπλώσουν και τα ίδια το ταλέντο τους παραχωρώντας τα χρώματα και τα πινέλα του!

Η κ. Δέσποινα Μελιανού, η γνωστή στο νησί ως Κουκουμάβλα, διατηρεί στη Χώρα της Πάτμου τον δικό της μαγικό χώρο, ένα πραγματικό μαγαζάκι-βιβλιοπωλείο των θαυμάτων! Η ίδια είναι μία αξιαγάπητη, γεμάτη χαρά και ζωντάνια, προσωπικότητα (αξέχαστη θα μείνει σε όλους μας η πολύχρωμη αμφίεσή της), που έχει καταφέρει να μεταδίδει την ομορφιά της ψυχής της στα υπέροχα χειροποίητα αντικείμενα τέχνης που δημιουργεί. Παράλληλα, πλουτίζει τον πρωτότυπο χώρο της, επιλέγοντας βιβλία με τα – εξαιρετικά καλλιεργημένα – αισθητικά και γνωστικά της κριτήρια. Κοσμήματα, ζωγραφιστά μπλουζάκια, τσάντες και τόσα άλλα ευφάνταστα δημιουργήματα, φιλοτεχνημένα με μοναδική ευαισθησία και δεξιοτεχνία από την Κουκουμάβλα, μας ενθουσίασαν και θελήσαμε να κάνουμε αγορές δώρων και ενθυμημάτων.

Όσο κυλούσε η δεύτερη μέρα, όλο και πιο πολύ συνειδητοποιούσαμε ότι η μαγική αύρα της Πάτμου προσελκύει ανθρώπους με μοναδικά χαρίσματα και υπέροχη ενέργεια, που αποτελούν οι ίδιοι το θαύμα της ζωής! Η κ. Κατερίνα Μουράτη, εικαστικός διεθνούς ακτινοβολίας, ήταν μία ακόμη προσωπικότητα – αποκάλυψη για εμάς. Δημιουργεί collage, assemblage, γλυπτοκοσμήματα αλλά και έργα μεγάλων διαστάσεων, αξιοποιώντας με πρωτοφανή τόλμη το χρώμα και συνδυάζοντας αρμονικά ετερόκλητα υλικά, που στο δικό της χέρι αναδεικνύουν όλη την καλλιτεχνημένη ομορφιά τους. Η ζεστασιά του χαρακτήρα της άγγιξε τις ψυχές μας, καθώς αχόρταγα περιεργαζόμασταν στον χώρο της εκπληκτικά δημιουργήματα, που απέπνεαν καλλιτεχνική τόλμη και εκκεντρική δύναμη, που, ωστόσο, δε χάνει ποτέ τη λεπτεπίλεπτη φινέτσα της.

Ευχαριστούμε από καρδιάς τους ξεχωριστούς αυτούς καλλιτέχνες, που μας καλοδέχτηκαν στον χώρο τους, συνομίλησαν και μοιράστηκαν μαζί μας την υπέροχη τέχνη τους, τη συγκροτημένη σκέψη και τη δομημένη φιλοσοφία τους για τη ζωή με μία γνησιότητα που μας κάνει να τους θυμόμαστε πάντα με θαυμασμό και εκτίμηση. Αξίζει να αναφέρουμε ότι όσο οι ομάδες των μαθητών μας περίμεναν τη σειρά τους για να ξεναγηθούν στους εικαστικούς χώρους, το αίσθημα της πείνας από την απαιτητική ανάβαση προς τη Χώρα αποζημιωνόταν με το παραπάνω. Στον φούρνο του Φέγγαρου, γευτήκαμε την υπέροχη πατινιώτικη τυρόπιτα, ευωδιαστά ψωμάκια και πεντανόστιμα κουλούρια, καθώς περιεργαζόμασταν με θαυμασμό την ομορφιά και την κομψότητα των πατμιακών σπιτιών!

Αφού απολαύσαμε θέα μοναδική, άψογη εξυπηρέτηση και λαχταριστά φαγητά στο εστιατόριο Benetos, ξεναγηθήκαμε από την κα Corine Bodmere και τον κο Γιώργο Καμίτση στους περίφημους ανεμόμυλους της Χώρας. Οι τρεις ανεμόμυλοι, με ελβετική πρωτοβουλία και χορηγία και χάρη, βέβαια, στην παγκόσμια ακτινοβολία της Πάτμου, αναστηλώθηκαν και επαναλειτουργούν, αναδεικνύοντας μία βασική παραδοσιακή οικοτεχνική δραστηριότητα παλαιότερων εποχών, αυτή της άλεσης των δημητριακών για την παραγωγή αλεύρου. Η κα Corine Bodmere μάς εισήγαγε στο ιστορικό της αναστήλωσής τους, ενώ ο κ. Γιώργος Καμίτσης, με αφοπλιστική απλότητα και ένθερμο πάθος για την τέχνη του, μοιράστηκε με την ομάδα μας την προσωπική του εμπλοκή στις αναστηλωτικές εργασίες. Ο σπουδαίος αυτός τεχνίτης μάς ανέλυσε, κυρίως, τις τεχνικές δυσκολίες που αντιμετώπισε για την ανακατασκευή του συνόλου των μηχανημάτων, ώστε να καταστούν οι ανεμόμυλοι εκ νέου λειτουργικοί. Οι τρεις αυτοί ανεμόμυλοι έχουν ξαναβρεί τη θέση τους στον χώρο και στον πολιτισμό του νησιού και αποτελούν πλέον ένα από τα προβεβλημένα μνημεία – τοπόσημα της Χώρας της Πάτμου, αναδεικνύοντας παράλληλα και τον σημαντικό ρόλο της ευεργεσίας και των ευεργετών.

Η τρίτη μέρα του ταξιδιού μας φαινόταν ότι θα είναι εξίσου γεμάτη ξεχωριστές εμπειρίες. Επισκεφθήκαμε το αρχοντικό Νικολαϊδη στη Χώρα, ένα αστικό κτίσμα οικοδομημένο τμηματικά κατά τον 17ο-18ο αιώνα. Η κ. Ιωάννα Γρύλλη, φύλακας της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας, μας ξενάγησε με χαρά στο εσωτερικό του και θαυμάσαμε τη μοναδική αρχιτεκτονική του, με τα λαξευτά μαντώματα, τις ημιυπαίθριες αυλές, το ιδιωτικό παρεκκλήσι, τους πλείστους αποθηκευτικούς χώρους του ισογείου και τα αριστοκρατικά δωμάτια με τις ευρύχωρες βεράντες του ορόφου.

Στη συνέχεια, επισκεφθήκαμε την Ιερά Μονή Ζωοδόχου Πηγής, γυναικείο μοναστήρι που ιδρύθηκε τον 17ο αιώνα από τον ηγούμενο της Μεγάλης Μονής, Παρθένιο Παγκώστα. Εκεί, είχαμε την ευκαιρία να συνομιλήσουμε με τη μοναχή Γλυκερία, η οποία μάς συγκίνησε με την ευαισθησία και την αλήθεια του πνευματικού της λόγου και μας ξενάγησε σε έναν πανέμορφο χώρο, που ενώ εξωτερικά μοιάζει με λευκό κάστρο, εσωτερικά εντυπωσιάζει με την οικεία του ατμόσφαιρα και τη γραφική νησιώτικη εικόνα του, που τη συνθέτουν η περίτεχνη βοτσαλωτή αυλή και τα πολύχρωμα λουλούδια. Μεγάλη έκπληξη αποτέλεσε το Μουσείο της Μονής, με τους ανεκτίμητης αξίας αγιογραφικούς θησαυρούς του.

Λίγο πριν το γεύμα μας στη Χώρα, ζήσαμε μία ακόμη ξεχωριστή στιγμή. Η ομάδα μας απέτισε φόρο τιμής σε έναν από τους ιδρυτές της Φιλικής Εταιρείας, τον Πάτμιο Εμμανουήλ Ξάνθο, καταθέτοντας στεφάνι στο μνήμα του και ψάλλοντας τον Εθνικό μας Ύμνο. Συγκίνηση και εθνική περηφάνια κατέκλυσε τις ψυχές μας, καθώς συζητούσαμε την προσφορά του στην Εθνική Υπόθεση αλλά και την τόλμη και τη γενναιότητα των συντρόφων του σε εκείνους τους ζοφερούς προεπαναστατικούς χρόνους.

Μετά το γεύμα μας επισκεφθήκαμε το Οινοποιείο Πάτοινος, όπου, για μία ακόμη φορά, η γνωριμία μας με φιλόξενους και ευγενείς ανθρώπους κέρδισε τις καρδιές μας. Οι κυρίες Ειρήνη Δάουκα και Γιάννα Ζούρα μάς εξήγησαν τη φιλοσοφία πίσω από τη δημιουργία αυτής της αγροοικολογικής φάρμας, που ξεκίνησε το 2011, υλοποιώντας την ιδέα του κ. Ιωσήφ Ζησιάδη, ενός Ελληνοελβετού που τρέφει ένθερμη αγάπη για το νησί της Αποκάλυψης. Στόχος της εξαιρετικής ομάδας του, που υποστηρίζει με τόσο ζήλο το εγχείρημα αυτό, είναι να επανέλθει στο νησί η αμπελοκαλλιέργεια και συνάμα να αναβιώσει ένα ευρύτερο οικοσύστημα µε πλούσια βιοποικιλότητα, μέσω της εφαρμογής μεθόδων απόλυτα φιλικών προς το περιβάλλον.

Η ομάδα μας είχε την ευκαιρία να γνωρίσει ότι η αγροοικολογία από τη φύση της υποστηρίζει τα μεικτά οικοσυστήματα και να ξεναγηθεί από τις κυρίες Δάουκα και Ζούρα στις υπόλοιπες φυτείες του κτήματος, που περιλαμβάνουν ελιές, συκιές, χαρουπιές, µουριές, ροδιές, βελανιδιές, κυπαρίσσια, κουµαριές και άλλα δέντρα ανθεκτικά στη ξηρασία. Μας εντυπωσίασε και ένας κήπος, στον οποίο έχουν φυτευτεί τα περισσότερα είδη της χλωρίδας της Πάτµου κι άλλων γειτονικών νησιών, όπως και ορισµένα αρωµατικά φυτά και βότανα. Το ποικίλο οικοσύστηµα συµπληρώνουν µελίσσια και κότες ελευθέρας βοσκής.

Όλος ο χώρος εμπνέει την αγάπη και το μεράκι για την προστασία της φύσης και των καλλιεργειών της. Άλλωστε, δεν είναι τυχαίο ότι έχει προσλάβει και εκπαιδευτικό χαρακτήρα, καθώς μαθητές από τοπικές σχολικές βαθμίδες αλλά και σπουδαστές άλλων χωρών επισκέπτονται το κτήμα και εξοικειώνονται με την όλο και ανερχόμενη έννοια της αγροοικολογίας. Η επίσκεψη στο κτήμα Πάτοινος μάς έδωσε την πολύτιμη ευκαιρία να γνωρίσουμε έναν από τους πλέον ασφαλείς δρόμους για τη βέλτιστη χρήση των πόρων που παρέχονται από τη φύση, για την προώθηση της αειφορίας και για την αύξηση της ανθεκτικότητας και της αυτονομίας των αγροκτημάτων.

Λίγο πριν την ξεκούραση και την απόλαυση του βραδινού γεύματος, η ομάδα μας έζησε την περιπέτεια της ανάβασης στον κωνικό βράχο της Καλικατζούς, στην περιοχή του Γροίκου. Οι περισσότεροι από τους μαθητές μας αναρριχήθηκαν στις πλαγιές του βράχου και έφτασαν στην κορυφή του ακολουθώντας με προσοχή τις οδηγίες των εκπαιδευτικών τους και παρατηρώντας τη γεωμορφολογία του βράχου με τα σκαλισμένα σκαλοπάτια και τις εσοχές. Όπως μας εξήγησε ο κ. Τσιόγκας, σε όλες τις πλευρές του βράχου υπάρχουν ίχνη από την αρχαιότητα άσκησης θρησκευτικής λατρείας και κατοίκησης αλλά και χώροι – φυσικά κοιλώματα, που αξιοποιήθηκαν από μοναχούς στα νεότερα χρόνια για ησυχασμό και απόσυρση από τα εγκόσμια.

Ξημέρωσε η τελευταία μέρα του ταξιδιού μας. Οι μαθητές μας είχαν την ευκαιρία για μία τελευταία βόλτα στη γραφική Σκάλα, για τις αγορές κάποιων ακόμη δώρων και για τη συνομιλία με τους ζεστούς ανθρώπους της Πάτμου. Αναχωρήσαμε το μεσημέρι και στις αποσκευές μας δεν υπήρχαν μόνο τα όμορφα αντικείμενα της Πάτμου. Κυρίως, υπήρχε στην ψυχή μας αυτή η υπέροχη γεύση της βίωσης ενός ταξιδιού που νιώθεις ότι σε εξελίσσει πνευματικά, σε διευρύνει γνωστικά, σε πλουτίζει συναισθηματικά και, οπωσδήποτε, σε ομορφαίνει ψυχικά.

Λέγεται ότι εκείνο, τελικά, που σφραγίζει τη ζωή μας, δεν είναι μόνο η παιδεία μας και οι επιλογές μας αλλά και οι σχέσεις μας με τους ανθρώπους, τα συναισθήματα που μας συνδέουν μαζί τους και οι εμπειρίες που αποκομίζουμε από τα ταξίδια μας. Το σχολείο μας επενδύει, μεταξύ άλλων, και στους καίριους αυτούς πυλώνες και χαίρεται ιδιαίτερα, όταν μέσα από συλλογικές δράσεις αναδεικνύεται το πνεύμα των αξιών, στις οποίες λαχταρούμε να χτίσουν τη ζωή τους τα παιδιά μας, οι αυριανοί ενεργοί πολίτες της χώρας μας.

Όλη η εμπειρία του ταξιδιού μας στην Πάτμο ήταν πράγματι ένα αποκαλυπτικό ταξίδι, το οποίο θα αναπολούμε με γλυκιά νοσταλγία και βαθιά ευγνωμοσύνη. Ευχαριστούμε εγκάρδια τον αγαπητό συνάδελφο κ. Τσιόγκα για την πολύτιμη συνδρομή του σε όλα τα στάδια σχεδιασμού της εκδρομής μας, όλους τους ανθρώπους της Πάτμου, τους ξενοδόχους, τους απλούς κατοίκους και τους ξεναγούς μας, που αγκάλιασαν την ομάδα μας με θερμά λόγια και χαρούμενη διάθεση. Δεν ξεχνούμε τη γλυκύτατη γριούλα, που προσέφερε νερό στους μαθητές μας, όταν η ανάβαση στη Χώρα είχε αρχίσει να μας ζορίζει ή την άλλη καλοσυνάτη γυναίκα, που μας κέρασε γλυκά, καθώς κάποια παιδιά μας περίμεναν στα καλντερίμια της Χώρας τη δική τους σειρά ξενάγησης. Είναι από τις εμπειρίες εκείνες που, αν και συναντιέσαι για ελάχιστο χρόνο με ανθρώπους, τις θυμάσαι για πάντα…

Ευχαριστούμε θερμά τις μαθήτριες και τους μαθητές μας για την άψογη συμπεριφορά τους σε όλους τους χώρους που επισκεφθήκαμε και την προθυμία τους να συνεργαστούν μαζί μας σε όλες τις δράσεις. Μαζί με τους μαθητές μας γίναμε και εμείς, οι δάσκαλοί τους, πιο πλούσιοι συναισθηματικά και ψυχικά. Στις ώρες του βραδινού απολογισμού, γελάσαμε με την καρδιά μας με τα εύστοχα σχόλιά τους, συγκινηθήκαμε με τις αυθόρμητες εκδηλώσεις της αγάπης τους, χαρήκαμε την αστείρευτη νιότη τους, θυμηθήκαμε τα δικά μας νεανικά χρόνια και μοιραστήκαμε τις δικές μας αξέχαστες εμπειρίες από τις μαθητικές μας εκδρομές… Η πολύτιμη αλληλεπίδραση των μαθητών έβαλε το δικό της λιθαράκι στην οικοδόμηση ειλικρινών σχέσεων και την εκτίμηση της πληρότητας που δίνει στη ζωή η γνήσια φιλία αλλά και η σχέση εμπιστοσύνης και αγάπης με τους δασκάλους τους.

Αγαπημένα μας παιδιά, σας ευχαριστούμε θερμά! Να είναι η ζωή σας πάντα γεμάτη με όμορφα ταξίδια και… «αποκαλυπτικές» εμπειρίες!