Γιατί το παιχνίδι είναι καλό για τα μικρά παιδιά;

Το παιχνίδι επηρεάζει την παιδική ανάπτυξη με πολλούς τρόπους. Νέα έρευνα παρουσιάζει την επιρροή του ελεύθερου παιχνιδιού στον πνευμονογαστρικό τόνο των παιδιών.

Μια νέα μελέτη (Gleason et al., 2021) προσφέρει πληροφορίες σχετικά με το πώς το παιχνίδι επηρεάζει τη φυσιολογική ανάπτυξη του παιδιού, πιο συγκεκριμένα τον πνευμονογαστρικό τόνο. Οι σχετικές έρευνες γενικά εξετάζουν την επιρροή του αναπτυξιακού συστήματος του είδους μας, ή την «εξελιγμένη φωλιά», στην ευημερία παιδιών και ενηλίκων (φυσιολογική, κοινωνική, ηθική). Το αυτοκατευθυνόμενο ελεύθερο παιχνίδι με άλλους, ιδιαίτερα με ανθρώπους διαφορετικών ηλικιών, είναι μέρος της κληρονομιάς της εξελιγμένης φωλιάς.

Άλλα χαρακτηριστικά της εξελιγμένης φωλιάς που συσχετίζουμε με την ευημερία συμπεριλαμβάνουν τον θηλασμό, ένα φιλόξενο κοινωνικό κλίμα, το θετικό άγγιγμα και όχι το αρνητικό, την ανταποκριτική φροντίδα από διάφορους ενήλικους φροντιστές, την απορρόφηση και σύνδεση με τη φύση και τις καθημερινές θεραπευτικές πρακτικές.

Σε αυτή την έρευνα, εξετάστηκε η επιρροή του ελεύθερου παιχνιδιού στον πνευμονογαστρικό τόνο. Το ελεύθερο παιχνίδι δεν συμπεριλαμβάνει οργανωμένες αθλητικές δραστηριότητες ή δραστηριότητες που κατευθύνονται από ενήλικες. Περιλαμβάνει αυθόρμητο, εφευρετικό παιχνίδι, το οποίο επινοούν τα παιδιά μεταξύ τους. Μελέτες σε ζώα δείχνουν πολυάριθμες επιδράσεις του ελεύθερου παιχνιδιού στη νευροβιολογική και κοινωνική ανάπτυξη.

Πάνω από 1.200 γονίδια είναι επιγενετικά (ενεργοποιούνται ή απενεργοποιούνται) επηρεασμένα από το παιχνίδι (Burghardt, 2005). Στα παιδιά, τα συστήματα αυτορρύθμισης είναι θετικά επηρεασμένα από το παιχνίδι – καθυστέρηση της ικανοποίησης (Cemore & Herwig, 2005) και συναισθηματική ρύθμιση (LaFreniere, 2011; Lindsey & Colwell, 2013). Οι εκτελεστικές λειτουργίες επίσης διευκολύνονται από το παιχνίδι (Thibodeau et al., 2016).

Η μελέτη αυτή ήταν η πρώτη που εξέτασε και φανέρωσε τη σχέση του παιχνιδιού με την προσαρμοστική φυσιολογία. Τα ευπροσάρμοστα φυσιολογικά συστήματα είναι κομμάτι μιας υγιούς ατομικότητας. Ευπροσάρμοστο σημαίνει πως το σώμα μας έχει την ικανότητα να προσαρμόζεται ανάλογα με την κατάσταση – αυξάνοντας τον ρυθμό της καρδιάς όταν αντιμετωπίζει πρόκληση και ελαττώνοντάς τον όταν βρίσκεται σε κατάσταση χαλάρωσης. Το παιχνίδι βοηθάει στην ανάπτυξη μιας προσαρμοστικής φυσιολογίας.

Η προσαρμοστική φυσιολογία μετρήθηκε με αναπνευστική φλεβοκομβική αρρυθμία (ΑΦΑ), την ευέλικτη αποκριτικότητα ή προσαρμοστικότητα του πνευμονογαστρικού νεύρου (το 10ο κρανιακό νεύρο που εννευρώνει τα βασικά όργανα του σώματος).

Όντας κομμάτι του παρασυμπαθητικού συστήματος, το πνευμονογαστρικό νεύρο αναστέλλει τα συστήματα απειλής-άμυνας του συμπαθητικού νευρικού συστήματος (πάλη, φυγή, ακινητοποίηση). Αναφερόμαστε στην απάντηση του πνευμονογαστρικό νεύρου ως «πνευμονογαστρικό τόνο». Ένας υγιής πνευμονογαστρικός τόνος είναι συνδεδεμένος με θετικά συναισθήματα και εκτελεστικές λειτουργίες.

Η ΑΦΑ υπολογίζεται με το πώς οι καρδιακοί παλμοί και η αναπνοή συνδιακυμαίνονται σε καταστάσεις άγχους και ηρεμίας. Ο τονικός πνευμονογαστρικός τόνος μετριέται σε ένα μόνο χρονικό σημείο κατά τη διάρκεια μιας χαλαρωτικής κατάστασης – μια βασική κατάσταση. Ο φασικός πνευμονογαστρικός τόνος υπολογίζεται σε διάφορες καταστάσεις – από μη αγχωτικές σε αγχωτικές και από αγχωτικές πάλι σε μη αγχωτικές. Ο φασικός πνευμονογαστρικός τόνος αποτυπώνει το πόσο προσαρμοστικός είναι ο πνευμονογαστρικός τόνος κάποιου ατόμου.

Οι συμμετέχοντες στη διαχρονική έρευνα ήταν δυάδες μητέρας-παιδιού και παρουσιάστηκαν στο εργαστήριο όταν τα παιδιά ήταν πέντε ετών. Υπήρχαν 78 ζευγάρια με ολοκληρωμένα δεδομένα.

Για την προσέγγιση της εμπειρίας που έχουν τα παιδιά ενώ παίζουν, οι μητέρες συμπλήρωσαν ένα ερωτηματολόγιο για την πρόσφατη εμπειρία του παιδιού τους με την εξελιγμένη φωλιά (Evolved Developmental Niche Report; Narvaez et al., 2019). Η βαθμολογία παιχνιδιού προέκυψε από δύο ερωτήσεις: Την τελευταία εβδομάδα, πόσο έπαιξε το παιδί σας ενεργά και ελεύθερα με άλλα παιδιά έξω;» και «Πόσο έπαιξε το παιδί σας ενεργά και ελεύθερα με άλλα παιδιά μέσα;

Η ΑΦΑ των παιδιών αξιολογήθηκε σε τρεις καταστάσεις: βασική χαλάρωσης (βλέποντας βίντεο με πεταλούδες), αγχωτική (ολοκληρώνοντας ένα τρισδιάστατο παζλ με χρόνο), επαναφορά χαλάρωσης (βλέποντας βίντεο με χαρούμενα μωρά). Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι ο βασικός, ή τονικός, πνευμονογαστρικός τόνος μπορούσε να προβλεφθεί από την εμπειρία του παιχνιδιού την προηγούμενη εβδομάδα. Όμως, τα αποτελέσματα δεν έδειξαν επιρροή του παιχνιδιού στον φασικό πνευμονογαστρικό τόνο.

Οι ερευνητές συμπέραναν:

Οι ευκαιρίες για ελεύθερο κοινωνικό παιχνίδι δεν προέβλεψαν πνευμονογαστρική ευελιξία, δηλαδή, τα παιδιά των οποίων οι μητέρες ανέφεραν την ύπαρξη περισσότερου παιχνιδιού δεν φάνηκε να έχουν ρυθμιστικά πλεονεκτήματα στην πνευμονογαστρική ευελιξία. Με άλλα λόγια, δεν υπήρχαν ενδείξεις ότι η συνολική εμπειρία του παιχνιδιού είχε ρυθμιστική επίδραση στην ταχύτητα της αυτόνομης απόκρισής τους στο στρες μιας γνωστικής διεργασίας.

Παρόλο που αυτά τα αποτελέσματα φαίνονται ανακόλουθα με το ότι το παιχνίδι έχει αναγνωριστεί ως μηχανισμός αντιμετώπισης του άγχους (Siviy, 2010; Yogman et al., 2018), η έρευνα επάνω στο παιχνίδι και το άγχος τονίζει τα οφέλη του παιχνιδιού κατά την αντιμετώπιση γνωστικών, κοινωνικών ή συναισθηματικών προκλήσεων, και την αποτελεσματικότητα του παιχνιδιού για τη μείωση του άγχους στα παιδιά κατά την έκθεσή τους σε στρεσογόνες καταστάσεις (Barnett & Storm, 1981). Η γενική εμπειρία του παιχνιδιού πριν από στρεσογόνες περιστάσεις, συνεπώς, μπορεί να μεταβάλει τη στατική ρύθμιση των παιδιών, αλλά η ανίχνευση των επιδράσεων που έχει το παιχνίδι στη φυσιολογία σε σχέση με το στρες μπορεί να απαιτεί μετρήσεις RSA που είναι παράλληλες και με την εμφάνιση του στρεσογόνου παράγοντα αλλά και με τη συμμετοχή του παιδιού στο παιχνίδι.

Η εμπειρία του παιχνιδιού συσχετίστηκε με υψηλότερο τονικό πνευμονογαστρικό τόνο, που σε άλλες μελέτες συνδέθηκε με πιο θετικά αποτελέσματα, όπως καλύτερη γνωστική απόδοση και νευρική λειτουργία του προμετωπιαίου φλοιού (Thayer et al., 2009).

Η μελέτη αυτή προσθέτει στα υπάρχοντα συγκλίνοντα στοιχεία, φανερώνοντας πόσο σημαντικό είναι το παιχνίδι για την υγεία και την ευημερία μας. Το παιχνίδι βελτιώνει την παιδική υγεία με πολλούς τρόπους (Yogman et al., 2018). Ωστόσο, μας βοηθάει όλους, σαν κομμάτι της παλιάς μας κληρονομιάς (Gray, 2013). Όπως αναφέρει και ο Πίτερ Γκρέι, το παιχνίδι δεν είναι μόνο για παιδιά!

Αναφορές:

• Burghardt, G.M. (2005). The genesis of animal play: Testing the limits. Cambridge, MA: MIT Press.
• Cemore, J. J., & Herwig, J. E. (2005). Delay of gratification and make-believe play of preschoolers. Journal of Research in Childhood Education, 19(3), 251-266. doi:10.1080/02568540509595069
• Gleason, T., Tarsha, M.S., Narvaez, D., & Kurth, A. (2021). Opportunities for free play and young children’s autonomic regulation. Developmental Psychobiology, 63 (6), e22134. https://doi.org/10.1002/dev.22134
• Gray, P. (2013). Free to learn. New York, NY: Basic Books.
• LaFreniere, P. (2011). Evolutionary functions of social play: Life histories, sex differences, and emotion regulation. American Journal of Play, 3(4), 464-488.
• Lindsey, E. W., & Colwell, M. J. (2013). Pretend and physical play: Links to preschoolers’ affective social competence. Merrill-Palmer Quarterly, 59(3), 330-360. doi:10.1353/mpq.2013.0015
• Narvaez, D., Woodbury, R., Cheng, Y., Wang, L., Kurth, A., Gleason, T., … & Näpflin, C. (2019). Evolved Developmental Niche Provision Report: Moral Socialization, Social Thriving, and Social Maladaptation in three countries. SAGE Open, 9(2). doi: 10.1177/2158244019840123
• Siviy, S. M. (2010). Play and adversity: how the playful mammalian brain withstands threats and anxieties. American Journal of Play, 2(3), 297-314.
• Thayer, J. F., Hansen, A. L., Saus-Rose, E., and Johnsen, B. H. (2009). Heart rate variability, prefrontal neural function, and cognitive performance: the neurovisceral integration perspective on self-regulation, adaptation, and health. Ann. Behav. Med. 37, 141–153. doi: 10.1007/s12160-009-9101-z
• Thibodeau, R. B., Gilpin, A. T., Brown, M. M., & Meyer, B. A. (2016). The effects of fantastical pretend-play on the development of executive functions: An intervention study. Journal of Experimental Child Psychology, 145, 120-138. doi:10.1016/j.jecp.2016.01.001
• Yogman, M., Garner, A., Hutchinson, J., Hirsch-Pasek, K., Golinkoff, R.M., American Academy of Pediatrics Committee on Psychosocial Aspects of Child and Family Health; Council on Communications and Media (2018). The power of play: A pediatric role in enhancing development in young children. Pediatrics, 142(3), e20182058. doi:10.1542/peds.2018-2058

Πηγή: Γιατί το παιχνίδι είναι καλό για τα μικρά παιδιά; – PsychologyNow.gr