…τότε, πράγματι, μιλάμε για εκπαιδευτικές διαδικασίες που τις χαιρόμαστε και εξελισσόμαστε με τους καρπούς τους… Οι έννοιες της έρευνας και της δημιουργίας είναι αλληλένδετες με το εκπαιδευτικό σύστημα που στοχεύει στη διαμόρφωση σκεπτόμενων ανθρώπων, με οξυμμένη κριτική ικανότητα και τεκμηριωμένη άποψη για τα γεγονότα του πολιτικού και κοινωνικού γίγνεσθαι. Ο άνθρωπος του 21ου αιώνα καλείται, όχι απλώς να κρίνει τις δημιουργίες άλλων, αλλά κυρίως να ερευνά και να δημιουργεί ο ίδιος, να θέτει ερωτήματα, να αναστοχάζεται, να αναθεωρεί, να έχει συνθετική σκέψη και ρηξικέλευθη αντίληψη.
Τα Εκπαιδευτήρια «ΡΟΔΙΩΝ ΠΑΙΔΕΙΑ», από την αρχή της ίδρυσής τους, έχουν θέσει υψηλούς παιδαγωγικούς στόχους, μεταξύ των οποίων τη διεύρυνση των γνωστικών οριζόντων των μαθητών, την καλλιέργεια της ερευνητικής τους ικανότητας αλλά και την εξοικείωσή τους με όλα τα στάδια μίας ολοκληρωμένης επιστημονικής μελέτης. Ένας από τους τρόπους εκπλήρωσης αυτών των στόχων είναι το σύνολο σχεδίων εργασίας, που υλοποιούνται από τις μαθήτριες και τους μαθητές του σχολείου μας, με την καθοδήγηση των εκπαιδευτικών, και παρουσιάζονται στο κοινό της Ρόδου τη μέρα που έχει οριστεί ως «Ανοιχτή μέρα επιστήμης και τέχνης».
Οι ειδικές συνθήκες της υγειονομικής κρίσης δεν επέτρεψαν την υλοποίηση αυτής της εκδήλωσης δια ζώσης, αλλά οι πολλαπλές δυνατότητες των ψηφιακών μέσων μάς έδωσαν τη χαρά, για πρώτη φορά, να διοργανώσουμε ένα διαδικτυακό συνέδριο, το οποίο πραγματοποιήθηκε την Παρασκευή, 16 Απριλίου 2021. Η διοργάνωση του διαδικτυακού συνεδρίου ήταν μία μεγάλη φετινή πρόκληση για τα Εκπαιδευτήριά μας, στην οποία ανταποκριθήκαμε με επιτυχία χάρη στην αγαστή συνεργασία των μαθητών και των εκπαιδευτικών μας αλλά και χάρη στην υποστήριξη των διευθυντών του σχολείου μας.
Οι μαθήτριες και οι μαθητές όλων των τάξεων του Γυμνασίου και της Α΄ Λυκείου επέλεξαν θέματα για έρευνα και επεξεργασία, που αφενός μεν ανταποκρίνονται στις αναζητήσεις της ηλικίας τους, αφετέρου δε έχουν ως στόχο να εμπλουτίσουν τις γνώσεις τους και να διευρύνουν τα ενδιαφέροντά τους. Σε όλη τη διάρκεια της ερευνητικής διαδικασίας, δόθηκε βάρος στην ανάπτυξη των δεξιοτήτων της σφαιρικής εξέτασης, της προσεκτικής παρατήρησης και της αντικειμενικής αξιολόγησης εκ μέρους των μαθητριών και των μαθητών μας. Παράλληλα, ενθαρρύνθηκαν όλα τα παιδιά στην ανάληψη πρωτοβουλιών και στη δημιουργική εμπλοκή σε όλα τα στάδια σχεδίασης της ερευνητικής διαδικασίας και στη συνέχεια της συλλογής, της ανάλυσης και της παρουσίασης των δεδομένων στο διαδικτυακό κοινό.
Μετά την ολοκλήρωση της ερευνητικής διαδικασίας, ακολούθησε η παρουσίαση των εργασιών με μορφή power point από τους ίδιους τους μαθητές κατά τη διάρκεια του διαδικτυακού συνεδρίου. Η επόμενη φάση αφορά στην κατάθεση των αποτελεσμάτων της έρευνας σε γραπτό κείμενο, το οποίο θα περιληφθεί στα Πρακτικά του Συνεδρίου, που θα εκδοθούν τον επόμενο μήνα σε ηλεκτρονική μορφή.
Τα θέματα των εργασιών προσέφεραν ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον μωσαϊκό διαφορετικών γνωστικών θεμάτων, που συνδύασαν την ανθρωπιστική παιδεία, τις θετικές επιστήμες, την τεχνολογία και την τέχνη. Για την πρόοδο της έρευνας, οι μαθήτριες και οι μαθητές άντλησαν στοιχεία από πολλαπλές πηγές, όπως βιβλία, επιστημονικά περιοδικά, συνεντεύξεις, πληροφοριακό και οπτικοακουστικό υλικό από το διαδίκτυο. Ακολουθεί μία επισκόπηση των ερευνητικών εργασιών, με τη σειρά που παρουσιάστηκαν στο μαθητικό συνέδριο:
Στην πρώτη θεματική συνεδρία, παρουσιάστηκαν τρεις ερευνητικές εργασίες με θέματα σχετικά με την οικολογία, τα μαθηματικά, την ιστορία και την αρχαιολογία. Στην ερευνητική εργασία με τίτλο «Κάνε την ανακύκλωση, τρόπο ζωής», μαθήτριες και μαθητές της Β΄ και Γ΄ Γυμνασίου, με επιβλέπουσες εκπαιδευτικούς την κ. Βαλσάμου Άννα, Μαθηματικό, και την κ. Μηνά Δέσποινα, Βιολόγο, ερεύνησαν κρίσιμα θέματα αναφορικά με τους τρόπους και τα οφέλη της ανακύκλωσης. Παράλληλα, απάντησαν σε ερωτήματα που μας βοήθησαν να κατανοήσουμε τη σημασία της αξιοποίησης των πρώτων υλών του πλανήτη και να αποκτήσουμε γόνιμα ερεθίσματα για την ανάπτυξη οικολογικής συνείδησης.
Η κ. Τόλη Μαρία, Μαθηματικός, επέβλεψε εργασία μαθητριών και μαθητών της Α΄ Γυμνασίου, με τίτλο «Οι αριθμοί στην ελληνική παράδοση». Στη συγκεκριμένη ερευνητική εργασία, η μαθητική ομάδα ερεύνησε τη χρήση των αριθμών σε τομείς όπως οι παροιμίες, η θρησκεία, το δημοτικό τραγούδι, οι παραδοσιακοί χοροί και οι μύθοι, συνδέοντας τα μαθηματικά με τις ιστορικές και τις λαογραφικές παραδόσεις των λαών.
Η πρώτη συνεδρία ολοκληρώθηκε με την ερευνητική εργασία «Συγκλονιστικές αρχαιολογικές ανακαλύψεις και έρευνες», που πραγματοποίησαν μαθήτριες και μαθητές της Β΄ και Γ΄ Γυμνασίου και επέβλεψε η κ. Μεντή Μαρία, Φιλόλογος. Η ερευνητική ομάδα μελέτησε αρχαιολογικές ανακαλύψεις και έρευνες του παρελθόντος, που συμπλήρωσαν κενά της ιστορικής καταγραφής ή ανέτρεψαν ιστορικές βεβαιότητες, ενώ παράλληλα συνέλεξε, σε ρόλο δημοσιογράφου, πληροφορίες για αρχαιολογικές έρευνες που βρίσκονται σε εξέλιξη και έχουν προκαλέσει διεθνές επιστημονικό ενδιαφέρον.
Θέματα σχετικά με τη φυσική, το περιβάλλον, την εγκληματολογία, την κοινωνιολογία και την ιστορία της τεχνολογίας παρουσιάστηκαν στη δεύτερη θεματική συνεδρία, η οποία ξεκίνησε με την παρουσίαση της εργασίας «Κλιματική αλλαγή». Η διερεύνηση του συγκεκριμένου θέματος πραγματοποιήθηκε από μαθήτριες και μαθητές της Α΄ Λυκείου και την επίβλεψη είχε ο διευθυντής των Εκπαιδευτηρίων μας κ. Κυριακούλης Κυριάκος, Φυσικός. Η ερευνητική ομάδα διαφώτισε το ακροατήριο του συνεδρίου, απαντώντας σε κρίσιμα ερωτήματα, μεταξύ των οποίων ήταν οι παράγοντες που επηρεάζουν το κλίμα, οι συνέπειες στον ανθρώπινο πολιτισμό, η σύγκρουση μύθων και πραγματικότητας για την αειφορία και την οικονομική ανάπτυξη αλλά και ο βαθμός ενημέρωσης των σύγχρονων πολιτών αναφορικά με θέματα προστασίας του περιβάλλοντος.
Στην ερευνητική εργασία με τίτλο «The Science of Crime», μαθήτριες και μαθητές της Β΄ Γυμνασίου, με επιβλέποντα εκπαιδευτικό τον καθηγητή Αγγλικής Φιλολογίας κ. Αλατσά Παναγιώτη, ανέλαβαν σε ρόλο ερασιτέχνη – εγκληματολόγου να μελετήσουν μερικές από τις τεχνικές και τις πρακτικές που αξιοποιούνται από επιστήμονες κατά τη διάρκεια μιας έρευνας σκηνής εγκλήματος (CSI). Η έρευνα των δακτυλικών αποτυπωμάτων, των λεκέδων αίματος και της ανάλυσης του DNA προσέλκυσαν το ενδιαφέρον της μαθητικής ομάδας, η οποία παρουσίασε στο ακροατήριο σημαντικά στάδια της ανατομίας ενός εγκλήματος, που βοηθούν τους επιστήμονες να εξιχνιάσουν δύσκολες υποθέσεις και να ανακαλύψουν τους υπαίτιους αποτρόπαιων εγκλημάτων. Η εργασία παρουσιάστηκε στην ελληνική και στην αγγλική γλώσσα.
Η επόμενη εργασία, με τίτλο «Online gaming – a waste of time or do teens learn useful skills?» επικεντρώθηκε σ’ ένα επίκαιρο θέμα της καθημερινότητας των εφήβων. Ομάδα μαθητριών και μαθητών της Α΄ και Β΄ Γυμνασίου, υπό την επίβλεψη της καθηγήτριας Αγγλικής Φιλολογίας κ. Boniface Frances, χώρισε την έρευνά της σε δύο μέρη: αρχικά, κατέγραψε διαπιστώσεις από στατιστικές μελέτες για τον χρόνο που αφιερώνουν οι έφηβοι στα βιντεοπαιχνίδια και στη συνέχεια εξέτασε την επίδραση αυτών των παιχνιδιών στις αντιληπτικές τους ικανότητες. Παράλληλα, παρουσίασε τα επιχειρήματα διαφορετικών προσεγγίσεων σχετικά με το αν η ενασχόληση αυτή αποτελεί σπατάλη χρόνου ή βοηθά τα παιδιά να καλλιεργήσουν σημαντικές δεξιότητες. Η εργασία παρουσιάστηκε στην αγγλική γλώσσα.
Η δεύτερη θεματική συνεδρία ολοκληρώθηκε με την εργασία που επέβλεψε ο κ. Κοροπούλης Ευάγγελος, Φυσικός, και πραγματοποιήθηκε από μαθήτριες και μαθητές της Γ΄ Γυμνασίου. Η συγκεκριμένη εργασία, με τίτλο «Η χρήση και η λειτουργία μηχανών στην αρχαιότητα», κάλεσε την ερευνητική ομάδα να πραγματοποιήσει ένα ταξίδι στην ιστορία της τεχνολογίας, προκειμένου να ερευνήσει τον βαθμό τεχνογνωσίας σε μακρινές εποχές. Τα ερευνητικά ενδιαφέροντα επικεντρώθηκαν στις μηχανές της αρχαιότητας, εξετάστηκαν οι νόμοι και οι αρχές της φυσικής, πάνω στις οποίες βασιζόταν η λειτουργία τους, ενώ παράλληλα αναδείχθηκαν οι τρόποι χρήσης αυτών των μηχανών τόσο σε καιρό ειρήνης όσο και σε καιρό πολέμου.
Η τρίτη και τελευταία θεματική συνεδρία περιλάμβανε έρευνες των μαθητών σε θέματα σχετικά με την κοινωνιολογία, την ψυχολογία, τη λογοτεχνία, τα μαθηματικά και τη μουσική. Αρχικά, παρουσιάστηκε η εργασία «Black Lives Matter», την οποία επέβλεψαν οι Φιλόλογοι κ. Αντωνούρης Νίκος και κ. Δεληγιαννάκης Μάνος. Μαθήτριες και μαθητές της Α΄ Λυκείου μελέτησαν τον ρόλο και την προσφορά του διεθνούς ακτιβιστικού κινήματος, εξέτασαν την έννοια του ρατσισμού και τις απόψεις των φυλετικών ρατσιστών και τεκμηρίωσαν τους λόγους για τους οποίους οι ρατσιστικές συμπεριφορές συνιστούν κατάφωρη παραβίαση θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Επιπλέον, μελετήθηκαν παραδείγματα ρατσισμού αλλά και αγωνιστών κατά του ρατσισμού, τα οποία άφησαν ανεξίτηλη τη σφραγίδα τους στο πέρασμα της ιστορίας. Τέλος, μέσω ερωτηματολογίου, το οποίο συμπληρώθηκε διαδικτυακά, διερευνήθηκε ο τρόπος που αντιλαμβάνονται έφηβοι μαθητές την ιδεολογία του ρατσισμού.
Μία άλλη ομάδα μαθητριών και μαθητών της Α΄ Λυκείου μελέτησε ένα λογοτεχνικό βιβλίο, που συνδύαζε στοιχεία από μυθιστόρημα, κόμικς, ιστορία, μυθοπλασία, παραμύθι και δοκίμιο. Μέσα από τις σελίδες αυτού του πρωτότυπου βιβλίου, η ερευνητική ομάδα γνώρισε μαθηματικές θεωρίες, ιστορικά γεγονότα και ιδεολογικές διαμάχες, ενώ παράλληλα συμμερίστηκε προβληματισμούς από την προσωπική ζωή των ηρώων, απολαμβάνοντας, με την ομορφιά της λογοτεχνικής γλώσσας, ένα ιστορικό ταξίδι στην Ευρώπη του τέλους του 19ου και των αρχών του 20ού αιώνα. Η εργασία έχει τίτλο «Logicomix: Το κόμικς στη λογοτεχνία και την αναζήτηση των θεμελίων των Μαθηματικών» και την επέβλεψε ο κ. Ανανίας Άγγελος, Μαθηματικός.
Το διαδικτυακό συνέδριο των Εκπαιδευτηρίων μας ολοκληρώθηκε με μία ερευνητική εργασία στον τομέα της τέχνης, που έχει τίτλο «Η Θεματολογία της Ελληνικής Trap. Μόδα, Κίνημα ή Τέχνη;» και επέβλεψε ο καθηγητής Μουσικής κ. Ξανθόπουλος Γιώργος. Η ερευνητική ομάδα από μαθήτριες και μαθητές της Α΄ και Β΄ Γυμνασίου έθεσε στο ερευνητικό της μικροσκόπιο το μουσικό είδος της TRAP και αναζήτησε απαντήσεις σε ερωτήματα σχετικά με τα χαρακτηριστικά και τους σκοπούς της συγκεκριμένης μουσικής επανάστασης στους εφήβους. Επιπλέον, εξέτασε τους λόγους για τους οποίους παρατηρείται μία αυξανόμενη απήχηση του συγκεκριμένου μουσικού είδους στο εφηβικό/ νεανικό κοινό τα τελευταία χρόνια.
Οι εντυπώσεις που αποκομίσαμε από το διαδικτυακό συνέδριο ήταν σίγουρα θετικές, καθώς οι μαθήτριες και οι μαθητές μας, εργάστηκαν με προθυμία, εμπνεύστηκαν αλλά και ενέπνευσαν, χτίζοντας ένα αποτέλεσμα που όλοι μας χαρήκαμε. Αξίζει να σημειωθεί η επισήμανση που τονίστηκε σε πολλές ερευνητικές ότι οι ομάδες ανακάλυψαν στην πορεία των ερευνών τους και άλλα ερωτήματα προς εξέταση, πέρα από εκείνα που είχαν θέσει εξαρχής, επιβεβαιώνοντας έτσι με τον καλύτερο τρόπο τα παιδαγωγικά οφέλη της έρευνας. Παράλληλα, συνειδητοποίησαν ότι ένα γνωστικό αντικείμενο δεν περιορίζεται μόνο σ’ ένα θέμα, αλλά απαιτεί τη συνεξέταση πολλών άλλων για την ολοκληρωμένη και στοιχειοθετημένη προσέγγισή του. Αυτή η κατάκτηση βοηθά τις μαθήτριες και τους μαθητές μας να εξοικειωθούν, ήδη από την εφηβική τους ηλικία, με τον πιο ουσιαστικό τρόπο με τις έννοιες της διεπιστημονικότητας και της διαθεματικότητας.
Επιπρόσθετα, όλοι οι εμπλεκόμενοι αξιολογήσαμε ως σημαντικά παιδαγωγικά οφέλη τη δυνατότητα που δόθηκε στους μαθητές μας να εκτιμήσουν την αξία της συνεργασίας και της αλληλεπίδρασης σε συνθήκες τηλεκπαίδευσης και να εκπαιδευτούν στους γλωσσικούς και απεικονιστικούς κώδικες που απαιτεί μία επιστημονική διαδικτυακή παρουσίαση. Σε τελευταία ανάλυση, είναι χαρά όλων μας να εκπαιδεύουμε παιδιά, τα οποία, ήδη από το σχολικό περιβάλλον τους, εμπλουτίζονται με ερεθίσματα που μπορούν να τα οδηγήσουν να εκτιμήσουν την ακαδημαϊκή μόρφωση και τη δια βίου εκπαίδευση. Άλλωστε, αυτή η μορφή εκπαίδευσης καλλιεργεί ουσιαστικά μία θετική διάθεση όσο και μία ενεργητική στάση προς την έννοια της αυτομόρφωσης. Όταν τα παιδιά μας μαθαίνουν από την ευαίσθητη ηλικία τους να αγαπούν τις ερευνητικές παιδαγωγικές πρακτικές, μπορούμε να είμαστε αισιόδοξοι ότι και στην ενήλική ζωή τους θα ενδιαφέρονται να αναζητούν και να υλοποιούν δράσεις που προάγουν τον κριτικό τρόπο σκέψης και την ανθρωποκεντρική στάση ζωής.
Η διοργάνωση του μαθητικού συνεδρίου ήταν, σίγουρα, καρπός συλλογικής δράσης και, γι’ αυτό, μέσα από το συγκεκριμένο γραπτό κείμενο, επιθυμούμε να καταγράψουμε τις εγκάρδιες ευχαριστίες μας σε ανθρώπους που αναδεικνύουν με τον καλύτερο τρόπο τις αξίες πάνω στις οποίες οικοδομούνται όλες οι προσπάθειες και τα οράματά μας. Ευχαριστούμε θερμά τον κ. Σκουμιό Μιχάλη για την πολύτιμη καθοδήγηση και τις σοφές συμβουλές του σε όλα τα στάδια της προετοιμασίας των ερευνητικών ομάδων και της διοργάνωσης του μαθητικού συνεδρίου. Επίσης, οφείλουμε τις ειλικρινείς ευχαριστίες μας στους διευθυντές του σχολείου μας που υποστηρίζουν και ενθαρρύνουν τις εναλλακτικές παιδαγωγικές δράσεις αλλά και στους εκπαιδευτικούς συναδέλφους μας, οι οποίοι με υπευθυνότητα και αφοσίωση ανέλαβαν να εμπνεύσουν και να καθοδηγήσουν τις μαθητικές ομάδες μέχρι την ολοκλήρωση των ερευνητικών εργασιών τους. Οπωσδήποτε, οφείλουμε θερμότατες ευχαριστίες και σε όλες τις μαθήτριες και τους μαθητές μας, που εργάστηκαν με ζήλο για την ολοκλήρωση αυτού του εγχειρήματος και κατάφεραν τους όποιους περιορισμούς της εξ αποστάσεως προετοιμασίας να τούς μετατρέψουν σε ευκαιρίες ανάδειξης, εμπέδωσης και διεύρυνσης των ψηφιακών τους γνώσεων. Και βέβαια, είμαστε ευγνώμονες για τη συνεισφορά της κ. Καζούλλη Γεωργίας, γιατί ομόρφυνε με τη γραφιστική της σφραγίδα την καλλιτεχνική προβολή της δράσης μας, αλλά και για τη συνδρομή του κ. Ατσικνούδα Σπύρου, γιατί φρόντισε με τις τεχνικές του γνώσεις, ώστε όλα να κυλήσουν απρόσκοπτα κατά τη διάρκεια του διαδικτυακού συνεδρίου.
Αναμένουμε με χαρά και ενδιαφέρον τις επόμενες έρευνες των μαθητών μας!
Γαμβρέλλης Αργύρης, Μαθηματικός
Μεντή Μαρία, Φιλόλογος.
