Από το χθες προς το αύριο: Οι αλλαγές στη σχολική εκπαίδευση μέσα από την οπτική ενός σχολείου

Το παρόν άρθρο δημοσιεύθηκε στο έντυπο περιοδικό «Διεθνής και Ευρωπαϊκή Πολιτική»* (τεύχος 48-49, φθινόπωρο 2020).

Του Κυριάκου Κυριακούλη, Γενικού Διευθυντή των Εκπαιδευτηρίων «ΡΟΔΙΩΝ ΠΑΙΔΕΙΑ»

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Στο άρθρο αυτό επιδιώκεται να σκιαγραφηθεί η πορεία προς το αύριο στη σχολική εκπαίδευση μέσα από την αντίστοιχη πορεία διαδικασιών αξιοποίησης των ψηφιακών τεχνολογιών που σχεδίασε και εφάρμοσε ένα σχολείο. Ειδικότερα, αποτυπώνονται η οργάνωση του εκπαιδευτικού περιβάλλοντος αυτού του σχολείου αναφορικά με τις ψηφιακές τεχνολογίες, η εφαρμογή της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης στο σχολείο αυτό, την πρόσφατη περίοδο της απαγόρευσης της δια ζώσης λειτουργίας του και ο σχεδιασμός της εκπαιδευτικής διαδικασίας που θα ακολουθηθεί στα επόμενα χρόνια συνδυάζοντας τη δια ζώσης με την εξ αποστάσεως εκπαίδευση.

ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙΔΙΑ: σχολική εκπαίδευση, ψηφιακές τεχνολογίες, «συνδυαστική» μάθηση, δια ζώσης εκπαίδευση, εξ αποστάσεως ασύγχρονη και σύγχρονη εκπαίδευση.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Οι κοινωνικές εξελίξεις επιδρούν σε μεγάλο βαθμό στην τροποποίηση των εκπαιδευτικών μεθόδων και πρακτικών. Όροι, όπως δια ζώσης εκπαίδευση, εξ αποστάσεως ασύγχρονη και σύγχρονη εκπαίδευση, έχουν ενσωματωθεί στο φάσμα της εκπαίδευσης των καιρών μας, ενώ παράλληλα οι ψηφιακές τεχνολογίες είναι αναγκαίο να παρεισφρήσουν έντονα στη μαθησιακή διαδικασία, προκειμένου να μεγιστοποιηθούν τα μαθησιακά αποτελέσματα (Bowers, 2019).

Όμως, παρά τις εξελίξεις στις ψηφιακές τεχνολογίες και την εκπαιδευτική έρευνα, στη διδακτική πράξη συνήθως χρησιμοποιούνται εκπαιδευτικές διαδικασίες και μέσα που δεν επιτυγχάνουν να προάγουν τη μάθηση στους περισσότερους από τους μαθητές. Πιο συγκεκριμένα, εμπειρικά δεδομένα φανερώνουν ότι οι μαθητές δεν κατανοούν τις βασικές ιδέες των γνωστικών αντικειμένων, αποστηθίζουν γνώσεις, διδάσκονται να επιλύουν προβλήματα ακολουθώντας τυποποιημένες μεθοδολογικές διαδικασίες, δεν συνδέουν όσα διδάσκονται με την καθημερινή ζωή και δεν αποκτούν κίνητρα για να προωθήσουν τη μάθησή τους (Cherbow et al., 2020). Αναδύεται, λοιπόν, η αναγκαιότητα αλλαγών στην οργάνωση των εκπαιδευτικών μονάδων, με απώτερο στόχο την άμβλυνση των παραπάνω θεμάτων και την προαγωγή της μάθησης στο σύνολο των μαθητών.

Ο παραπάνω προβληματισμός αποτέλεσε και το έναυσμα για το παρόν άρθρο.  Στο άρθρο αυτό αποτυπώνονται διαδικασίες αξιοποίησης των ψηφιακών τεχνολογιών που σχεδίασαν και εφάρμοσαν τα  Εκπαιδευτήρια «ΡΟΔΙΩΝ ΠΑΙΔΕΙΑ» (ένα ιδιωτικό σχολείο που εδρεύει στη Ρόδο). Ειδικότερα, σκιαγραφείται η οργάνωση του εκπαιδευτικού περιβάλλοντος των Εκπαιδευτηρίων «ΡΟΔΙΩΝ ΠΑΙΔΕΙΑ» αναφορικά με τις ψηφιακές τεχνολογίες, η εφαρμογή της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης σε αυτά την περίοδο της απαγόρευσης της δια ζώσης λειτουργίας του σχολείου (λόγω της πρόσφατης πανδημίας) και ο σχεδιασμός της εκπαιδευτικής διαδικασίας που θα ακολουθηθεί στα επόμενα χρόνια συνδυάζοντας τη δια ζώσης με την εξ αποστάσεως εκπαίδευση.

Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ ΣΤΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ «ΡΟΔΙΩΝ ΠΑΙΔΕΙΑ» ΑΝΑΦΟΡΙΚΑ ΜΕ ΤΙΣ ΨΗΦΙΑΚΕΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ

Τα Εκπαιδευτήρια «ΡΟΔΙΩΝ ΠΑΙΔΕΙΑ» συμπληρώνουν δεκαεπτά έτη παρουσίας στα εκπαιδευτικά δρώμενα της Ρόδου. Περιλαμβάνουν Παιδικό Σταθμό, Νηπιαγωγείο, Δημοτικό, Γυμνάσιο και Λύκειο. Επιδιώκουν να παρέχουν υψηλού επιπέδου εκπαίδευση σε μαθητές και μαθήτριες πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Συγκαταλέγονται σήμερα στα πλέον ποιοτικά σχολεία της χώρας μας. Το ιδιαίτερα υψηλό επίπεδο διδακτικού έργου, η πολυδιάστατη φροντίδα στον μαθητή, η έμφαση σε καινοτόμα προγράμματα, οι επιλεγμένες μέθοδοι διδασκαλίας, η αποτελεσματική αξιοποίηση των ψηφιακών τεχνολογιών στη μαθησιακή διαδικασία καθώς και η αδιάλειπτη προσφορά στην τοπική κοινωνία, συνιστούν τα κύρια χαρακτηριστικά στοιχεία της ταυτότητάς τους.

Οι κορυφαίες επιδόσεις και οι σημαντικές διακρίσεις των μαθητών του σε διεθνείς και πανελλήνιους διαγωνισμούς (μετάλλια σε διεθνείς και εθνικές ολυμπιάδες Μαθηματικών και Φυσικής) επιβεβαιώνουν την υψηλή θέση του σχολείου ανάμεσα στα εκπαιδευτικά ιδρύματα της χώρας και αποτελούν θεμέλιο και εφαλτήριο για την πορεία στο μέλλον. Οι μαθητές του εκπαιδεύονται να προγραμματίζουν, να σχεδιάζουν, να δημιουργούν, να καινοτομούν, να υλοποιούν και να πετυχαίνουν τις επιδιώξεις τους. Απόρροια των παραπάνω είναι ότι οι απόφοιτοί του διακρίνονται για τις ακαδημαϊκές και επαγγελματικές επιτυχίες τους και ξεχωρίζουν για το ήθος τους.

Τα Εκπαιδευτήρια «ΡΟΔΙΩΝ ΠΑΙΔΕΙΑ» απαλλαγμένα από παραδοσιακές διδακτικές προσεγγίσεις που είχαν ως βασικό τους χαρακτηριστικό τη μετάδοση γνώσεων από τον εκπαιδευτικό προς τους μαθητές, έχουν επεκτείνει το φάσμα λειτουργιών τους. Ανταποκρινόμενα στις νέες προκλήσεις έθεσαν τον μαθητή στο κέντρο της μαθησιακής διαδικασίας με απώτερο στόχο τη βελτίωση της ποιότητας της εκπαίδευσης που προσφέρουν. Σκοπός τους ήταν και παραμένει η οργάνωση ενός δημιουργικού, πολυδιάστατου και ανοικτού εκπαιδευτικού περιβάλλοντος, ώστε μαθητές και εκπαιδευτικοί να διαχειρίζονται με κριτικό και δημιουργικό τρόπο τη γνώση.

Για την επίτευξη της παραπάνω επιδίωξης, από τον πρώτο χρόνο λειτουργίας του σχολείου, θεωρήθηκε αναγκαία η ουσιαστική αξιοποίηση των ψηφιακών τεχνολογιών στις εκπαιδευτικές διαδικασίες. Έχει υποστηριχθεί ότι οι ψηφιακές τεχνολογίες συνιστούν αναντικατάστατο στοιχείο των εκπαιδευτικών αλλαγών που απαιτούνται στην εκπαίδευση (Adams, 2011). Τα νέα Προγράμματα Σπουδών ανά τον κόσμο εκλαμβάνουν τις ψηφιακές τεχνολογίες ως μέσο υποστήριξης της μάθησης, ώστε οι μαθητές να μπορούν να σκέφτονται κριτικά, να κατασκευάζουν νέες γνώσεις, και να είναι ενεργοί πολίτες προκειμένου να συμμετέχουν πλήρως στην κοινωνική και οικονομική ζωή στο παρόν και στο μέλλον (ενδεικτικά: ACARA, 2014).

Ειδικότερα, τα Εκπαιδευτήρια «ΡΟΔΙΩΝ ΠΑΙΔΕΙΑ» υιοθέτησαν σύγχρονες προσεγγίσεις για τη στοιχειοθέτηση των σχεδιασμών της εκπαιδευτικής πολιτικής τους. Οι προσεγγίσεις αυτές ενσωματώνουν την αξιοποίηση των ψηφιακών τεχνολογιών σε ένα πλαίσιο διαμόρφωσης περιβαλλόντων μάθησης και δίνουν έμφαση σε διαδικασίες με τις οποίες οι ψηφιακές τεχνολογίες δημιουργούν και υποστηρίζουν ευέλικτα εκπαιδευτικά περιβάλλοντα για την επίτευξη των νέων επιδιώξεων της εκπαίδευσης (Voogt et al., 2013). Στα επόμενα παρουσιάζονται ενδεικτικά ορισμένες εφαρμογές των ψηφιακών τεχνολογιών που έχουν αξιοποιηθεί όλα τα προηγούμενα χρόνια για την υποστήριξη της παραπάνω προσέγγισης.

Η πλατφόρμα Classter παρέχει τη δυνατότητα πρόσβασης μέσω διαδικτύου σε ένα πλήθος εκπαιδευτικών δεδομένων για τους μαθητές. Γονείς και μαθητές έχουν άμεση και έγκυρη πληροφόρηση για τις απουσίες, τις επιδόσεις στα διαγωνίσματα, την προφορική βαθμολογία των ελέγχων, την περιγραφική αξιολόγηση, την ημερήσια ανάθεση εργασιών, το σχολικό ημερολόγιο, τα δρομολόγια των σχολικών λεωφορείων και επιπρόσθετα έχουν πρόσβαση στη δανειστική βιβλιοθήκη του σχολείου.

Η πλατφόρμα Moodle είναι λογισμικό διαχείρισης μαθημάτων, ένα σύστημα διαχείρισης μάθησης ή ένα σύστημα εικονικής μάθησης, για τη διεξαγωγή ηλεκτρονικών μαθημάτων μέσω διαδικτύου, που προσφέρει ολοκληρωμένες υπηρεσίες ασύγχρονης εξ αποστάσεως εκπαίδευσης.

Η πλατφόρμα Office 365 της Microsoft παρέχει μια πληθώρα εφαρμογών που μπορεί να υποστηρίξει πολυδιάστατα τη μαθησιακή διαδικασία. Ειδικότερα, μεταξύ των πολλών εφαρμογών (που κάποιες είναι ιδιαίτερα γνωστές στο ευρύ κοινό)  έχουν αξιοποιηθεί στην εκπαιδευτική διαδικασία των Εκπαιδευτηρίων «ΡΟΔΙΩΝ ΠΑΙΔΕΙΑ» και οι ακόλουθες:

Class Notebook: ο εκπαιδευτικός μπορεί να οργανώσει τα προγράμματα και το περιεχόμενο των μαθημάτων στο δικό του ψηφιακό σημειωματάριο. Έχει τη δυνατότητα να δημιουργήσει έναν χώρο εργασίας, όπου μπορεί να παρέχει εξατομικευμένα σχόλια σε κάθε μαθητή.

Forms: μέσω αυτής της εφαρμογής μπορούν να διαμορφωθούν έρευνες, τεστ γνώσεων και σφυγμομετρήσεις σε λίγα μόνο λεπτά. Αυτά μπορούν να αποσταλούν σε μαθητές και να παρουσιαστούν τα αποτελέσματα σε πραγματικό χρόνο.

OneDrive: δίνει τη δυνατότητα αποθήκευσης αρχείων και διαμοιρασμού τους με άλλους χρήστες. Επιπλέον, ο χρήστης έχει πρόσβαση σε αυτά από οποιαδήποτε συσκευή  χρησιμοποιεί για να συνδεθεί στο Internet.

OneNote: παρέχει τη δυνατότητα καταγραφής σημειώσεων πληκτρολογώντας, σχεδιάζοντας ή γράφοντας. Με το OneNote μπορούν εκπαιδευτικοί και μαθητές  να οργανώσουν και να χρησιμοποιήσουν ξανά τις σημειώσεις τους σε όλες τις συσκευές τους.

Planner: μέσω αυτής της εφαρμογής μπορούν να δημιουργηθούν νέα σχέδια, να γίνει οργάνωση και ανάθεση εργασιών, να διαμοιραστούν αρχεία, να γίνουν συζητήσεις ανάμεσα σε εκπαιδευτικούς και μαθητές για τις εργασίες και οι μαθητές να λάβουν  ενημερώσεις για την πρόοδό τους.

Stream: παρέχεται η δυνατότητα διαμοιρασμού βίντεο από μαθήματα, συσκέψεων, παρουσιάσεων με άτομα που ανήκουν στο σχολείο.

Teams: η εφαρμογή που συνδέει άτομα, συνομιλίες και περιεχόμενο παρέχοντας τα εργαλεία που είναι απαραίτητα στις ομάδες, ώστε να μπορούν να συνεργαστούν εύκολα.

Yammer: παρέχει τη δυνατότητα διαμοιρασμού πληροφοριών με ομάδες.

Οι παραπάνω εφαρμογές είχαν ενταχθεί συστηματικά στην εκπαιδευτική διαδικασία κατά τα προηγούμενα χρόνια στα Εκπαιδευτήρια «ΡΟΔΙΩΝ ΠΑΙΔΕΙΑ» και χρησιμοποιούνταν τόσο από τους εκπαιδευτικούς όσο και από τους μαθητές. Για την καλύτερη αξιοποίησή τους είχαν εκπονηθεί και υλοποιηθεί προγράμματα εκπαίδευσης των μαθητών και επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών στο σύνολο σχεδόν αυτών των εφαρμογών. Μάλιστα, πολύ πριν τις προσπάθειες για περιορισμό  της εξάπλωσης του κορωνοϊού, είχαν πραγματοποιηθεί εξ αποστάσεως σύγχρονα και ασύγχρονα μαθήματα σε μαθητές που απουσίαζαν κατά καιρούς από το σχολείο για να μη δημιουργηθούν κενά στη μαθησιακή διαδικασία καθώς επίσης και υποστηρικτικά μαθήματα σε μαθητές που διαμένουν μακριά από την πόλη της Ρόδου στην οποία στεγάζονται τα Εκπαιδευτήρια.

Η ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΗΣ ΕΞ ΑΠΟΣΤΑΣΕΩΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΤΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ «ΡΟΔΙΩΝ ΠΑΙΔΕΙΑ»

Τα Εκπαιδευτήρια «ΡΟΔΙΩΝ ΠΑΙΔΕΙΑ», την πρόσφατη περίοδο της απαγόρευσης της δια ζώσης λειτουργίας των σχολείων, είχαν σχεδιάσει και υλοποίησαν ένα καινοτόμο πρόγραμμα εξ αποστάσεως μαθημάτων που απευθύνονται στους μαθητές τους, καλύπτοντας το σύνολο των μαθητών του προγράμματος. Μάλιστα, τα εξ αποστάσεως μαθήματα ξεκίνησαν την Πέμπτη, 12 Μαρτίου 2020 και συνεχίστηκαν απρόσκοπτα όλη την περίοδο κατά την οποία τα σχολεία ήταν κλειστά. Ήταν το πρώτο σχολείο ανά την επικράτεια που ξεκίνησε τόσο νωρίς τα εξ αποστάσεως μαθήματα. Αυτή η δυνατότητα υλοποίησης των μαθημάτων ήταν απόρροια της κατάλληλης προετοιμασίας που είχε γίνει και της εξοικείωσης των εκπαιδευτικών και των μαθητών με τη χρήση εργαλείων της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης.

Τα μαθήματα αυτά, αφορούσαν  σε μαθητές όλων των τάξεων του νηπιαγωγείου, του δημοτικού σχολείου, του Γυμνασίου και του Λυκείου.

Στο νηπιαγωγείο και στις τέσσερις πρώτες τάξεις του δημοτικού σχολείου τα μαθήματα αρχικά υλοποιήθηκαν με τη μέθοδο της «ασύγχρονης εξ αποστάσεως εκπαίδευσης». Σε αυτήν δεν απαιτείται η ταυτόχρονη συμμετοχή των μαθητών και των εκπαιδευτικών. Επίσης, οι μαθητές δεν είναι ανάγκη να είναι συνδεδεμένοι την ίδια χρονική στιγμή. Αντίθετα, μπορούν να επιλέγουν μόνοι τους το προσωπικό τους εκπαιδευτικό χρονικό πλαίσιο και να επεξεργάζονται το εκπαιδευτικό υλικό. Ειδικότερα, εφαρμόζεται η «συνεργαζόμενη ασύγχρονη εκπαίδευση», όπου ο εκπαιδευτικός και οι μαθητές επικοινωνούν ασύγχρονα μεταξύ τους, οι μαθητές μελετούν στον δικό τους χρόνο, ακολουθούν όμως ένα χρονοδιάγραμμα παράδοσης των εργασιών. Στη συνέχεια, τα μαθήματα υλοποιήθηκαν με τη μέθοδο της «σύγχρονης εξ αποστάσεως εκπαίδευσης».

Στις δύο τελευταίες τάξεις του δημοτικού σχολείου και σε όλες τις τάξεις του Γυμνασίου και του Λυκείου, τα μαθήματα (σε όλη αυτή την περίοδο) πραγματοποιήθηκαν με τη μέθοδο της «σύγχρονης εξ αποστάσεως εκπαίδευσης», χρησιμοποιώντας την εφαρμογή TEAMS της Microsoft.

Σε αυτά τα μαθήματα ο μαθητής μέσω της οθόνης ενός υπολογιστή ή ενός tablet παρακολουθούσε σε πραγματικό χρόνο τη διδακτική διαδικασία σε μία εικονική τάξη. Ο εκπαιδευτικός μετέτρεπε την οθόνη του σε έναν διαδραστικό πίνακα, στον οποίο μπορούσε να προβάλλει παρουσιάσεις, να τρέχει εκπαιδευτικά λογισμικά ή video και να πληκτρολογεί, να γράφει και να σχεδιάζει με μια ηλεκτρονική πένα όπως θα έγραφε σε ένα τετράδιο ή ένα «μαυροπίνακα». Επίσης, κάθε μαθητής μπορούσε να παρεμβαίνει, να ρωτάει και να αναπτύσσει τις απόψεις του. Όπως αναφέρθηκε, οι μαθητές ήταν εξοικειωμένοι από τις προηγούμενες χρονιές που παρακολουθούσαν συστηματικά δικτυακά μαθήματα.

Ο εκπαιδευτικός είχε στη διάθεσή του έναν ολόκληρο ψηφιακό κόσμο από γραφήματα, πίνακες, εικονικά πειράματα, φωτογραφίες και video για να μετατρέψει τη διδασκαλία σε μια συναρπαστική μαθησιακή εμπειρία. Ειδικότερα, οι εκπαιδευτικοί μπορούσαν να θέτουν σε κοινή χρήση αρχεία και εκπαιδευτικό υλικό, να δημοσιεύουν ανακοινώσεις και να διαχωρίζουν την τάξη σε ομάδες έργου και να παρακολουθούν την πρόοδό τους. Επιπλέον, μπορούσαν να δημιουργούν, να αναθέτουν και να βαθμολογούν διαγωνίσματα, να προσφέρουν εξατομικευμένη εκπαίδευση με τα σημειωματάρια τάξης του OneNote καθώς και να αναθέτουν και να βαθμολογούν εργασίες. Επίσης, οι μαθητές μπορούσαν να συνεργάζονται οποιαδήποτε στιγμή, οπουδήποτε και από οποιαδήποτε συσκευή.

Όλο το εκπαιδευτικό υλικό αποθηκεύεται και ταξινομείται οργανωμένα στο ψηφιακό τετράδιο του μαθητή στο οποίο έχει πρόσβαση κάθε στιγμή. Η δυνατότητα αυτή είναι σημαντική, αρκεί να σκεφτεί κανείς πόσες φορές θα ήθελε ένας μαθητής να ξαναέβλεπε τον πίνακα των παραδόσεων παλαιότερων μαθήματων. Αυτή η δυνατότητα έγινε πλέον πραγματικότητα. Ο μαθητής από το γραφείο του σπιτιού του με ένα απλό κλικ εισέρχεται στη ψηφιακή αίθουσα διδασκαλίας μέσω ενός υπολογιστή ή ενός tablet και αλληλεπιδρά με τον εκπαιδευτικό, όπως σε μια πραγματική αίθουσα.

Παράλληλα με το πρόγραμμα των μαθημάτων σχεδιάστηκε και ένα πρόγραμμα δημιουργικών δραστηριοτήτων, ώστε η κοινότητα του σχολείου να επικοινωνεί, επιμορφώνεται ακόμα και να διασκεδάζει διαδικτυακά. Πραγματοποιήθηκαν μαθήματα μαγειρικής και ζαχαροπλαστικής σε εβδομαδιαία βάση, με τους μαθητές σε ρόλο «master chef», ώρες ασκήσεων γυμναστικής και ώρες μουσικής. Οργανώθηκαν διαδικτυακές συναντήσεις με τις ψυχολόγους του σχολείου με γονείς, μαθητές και εκπαιδευτικούς. Εγκαινιάστηκε ένας κύκλος συζητήσεων με τον τίτλο «ΙΔΕΟΛΟΓΙΟΝ» στον οποίον ένας ή περισσότεροι προσκεκλημένοι ειδικοί σε κάποιον τομέα γενικότερου ενδιαφέροντος, παρουσιάζουν ένα ενδιαφέρον θέμα και στη συνέχεια ακολουθεί συζήτηση με τους μαθητές. Σ’ αυτό το «δικτυακό αμφιθέατρο» οι μαθητές είχαν την ευκαιρία να εκγυμνάσουν την κρίση τους, την ικανότητά τους να επιχειρηματολογούν, να πείθουν, αλλά και να ακούν τους άλλους στο πλαίσιο μιας πολιτισμένης ποιοτικής επικοινωνίας.

Ενδεικτικά θέματα που αναπτύχθηκαν στο «ΙΔΕΟΛΟΓΙΟΝ»:

• Ελληνική Επανάσταση: Προσεγγίσεις και Ερμηνείες.
• Ταινίες μικρού μήκους με υψηλά νοήματα.
• Ο Αίσωπος: Μια επαναστατική μορφή ανάμεσα στην ιστορία και τον μύθο.
• Covid-19: Know your Corona. Εστιάζοντας στην «επόμενη μέρα». H επιστροφή μας στη μετά-κορωνοϊό καθημερινότητα…
• Τα Μαθηματικά, τα Μοντέλα και Εμείς, μια πιο κοντινή ματιά στα εργαλεία που στήριξαν τις άμυνές μας απέναντι στην πανδημία.

Με αυτό το πρόγραμμα των εξ αποστάσεως μαθημάτων, τα Εκπαιδευτήρια «ΡΟΔΙΩΝ ΠΑΙΔΕΙΑ», επιδίωξαν αφενός να διασφαλίσουν την προστασία της δημόσιας υγείας, αφετέρου να δώσουν τη δυνατότητα στους μαθητές να συνεχίσουν απρόσκοπτα το σύνολο των μαθημάτων τους για όσο διάστημα τα σχολεία παρέμειναν κλειστά.

Η εφαρμογή του προγράμματος των εξ αποστάσεως μαθημάτων κρίθηκε εξαιρετικά επιτυχημένη, όπως καταδεικνύεται από τα σχόλια μαθητών, γονέων και εκπαιδευτικών, αλλά και από τις απαντήσεις των μαθητών σε ερωτηματολόγια που έχουν συμπληρώσει.

ΜΕ ΤΟ ΒΛΕΜΜΑ ΠΡΟΣ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ

Έχει επισημανθεί με έμφαση ότι ο πλέον καθοριστικός παράγοντας για ένα σύγχρονο μαθησιακό περιβάλλον είναι η μέθοδος διδασκαλίας (Tucker, Wycoff & Green, 2017). Η σύγχρονη επικοινωνιακή πραγματικότητα, οι καταστάσεις που βιώνουμε, οι νέες διαδικασίες μάθησης και η εξέλιξη των επιστημών της αγωγής καθιστούν αναγκαία για τα επόμενα χρόνια την αναβάθμιση των μεθόδων διδασκαλίας.

Το σύγχρονο σχολείο δεν μπορεί να μην λαμβάνει υπόψη του αυτές τις αλλαγές. Αντίθετα, οφείλει να υιοθετεί πρακτικές διδασκαλίας, μάθησης και αξιολόγησης, οι οποίες στοχεύουν στη βελτίωση της παρεχόμενης εκπαίδευσης. Η χρήση και αξιοποίηση των ψηφιακών τεχνολογιών μπορεί να έχει επιδράσεις στη βελτίωση και την ενίσχυση της αποτελεσματικότητας της εκπαιδευτικής διαδικασίας (Voogt et al., 2013).

Στις σύγχρονες διδακτικές πρακτικές συγκαταλέγεται η «συνδυαστική» μάθηση (blended learning), η οποία αφορά στον συνδυασμό εργαλείων και τεχνικών της δια ζώσης διδασκαλίας και της εξ αποστάσεως διδασκαλίας (Linton, 2018). Πρόκειται για μια μέθοδο διδασκαλίας, στο πλαίσιο της οποίας ο μαθητής, μετέχει στη μαθησιακή διαδικασία μέσω δραστηριοτήτων δια ζώσης (στον συνήθη χώρο του σχολείου) και μέσω δραστηριοτήτων εξ αποστάσεως (με σύγχρονο ή ασύγχρονο τρόπο) με τη συνδρομή των ψηφιακών τεχνολογιών (βλ. Εικόνα 1).

Εικόνα 1: Η «συνδυαστική» μάθηση ως συνδυασμός εργαλείων και τεχνικών της δια ζώσης και της εξ αποστάσεως μάθησης.

Τα βασικά πλεονεκτήματα χρήσης της «συνδυαστικής» μάθησης είναι ιδιαίτερα σημαντικά, καθώς πρόκειται για πρακτική που αξιοποιεί και συνδυάζει τόσο το γνώριμο όσο και το πρωτότυπο και καινοτόμο, την επικοινωνία δια ζώσης και την επικοινωνία μέσα από το διαδίκτυο, τη σύγχρονη και την ασύγχρονη διδασκαλία και μάθηση και τη μεγάλη προστιθέμενη μαθησιακή αξία. Η «συνδυαστική» μάθηση παρέχει δυνατότητες στο διδακτικό και μαθησιακό επίπεδο, με πρακτικές ενεργοποίησης και αλληλεπίδρασης μεταξύ εκπαιδευτικών και μαθητών και των μαθητών μεταξύ τους (Rovai & Jordan, 2004; Tucker, Wycoff & Green, 2017). Ο συνδυασμός διαφορετικών μαθησιακών εργαλείων και διαφορετικών περιβαλλόντων μάθησης, μπορεί να την καταστήσει εξαιρετικά αποδοτική μέθοδο (Shen, Lee & Tsai, 2011). Παράλληλα, μέσω αυτής μπορεί να εξασφαλιστεί ποικιλομορφία στο εκπαιδευτικό υλικό, ευελιξία στη μαθησιακή διαδικασία και ενεργή συμμετοχή των μαθητών (Reason, Reason & Guiler, 2017). Επιπρόσθετα, σε περίπτωση επανεμφάνισης πανδημιών, η εκπαίδευση των μαθητών μπορεί απρόσκοπτα να συνεχιστεί αποκλειστικά εξ αποστάσεως.

Για όλους τους παραπάνω λόγους, θεωρήθηκε η «συνδυαστική» μάθηση ως ο προσφορότερος και καταλληλότερος «δρόμος» για τις μαθησιακές διαδικασίες κατά τα επόμενα έτη στα Εκπαιδευτήρια «ΡΟΔΙΩΝ ΠΑΙΔΕΙΑ». Ωστόσο, επειδή καμιά μέθοδος διδασκαλίας δεν είναι πανάκεια, σημαντική προϋπόθεση για τον σχεδιασμό προγραμμάτων «συνδυαστικής» μάθηση είναι η συνεχής αξιολόγησή τους. Αυτή συνίσταται στην ενδελεχή ανάλυση του προγράμματος, τη συλλογή και χρήση στοιχείων ανατροφοδότησής του από τους συμμετέχοντες (εκπαιδευτικούς, μαθητές), την αποσαφήνιση των βασικών αρχών που υποστηρίζουν το πρόγραμμα, καθώς και τεκμηριωμένη εμπειρία από την εφαρμογή του προγράμματος για σειρά ετών (Gilbert & Flores-Zambada, 2011). Τηρώντας τα παραπάνω θεωρούμε ότι η υλοποίηση προγραμμάτων «συνδυαστικής» μάθησης στο σχολικό πλαίσιο θα συμβάλλει σημαντικά στη βελτίωση των μαθησιακών αποτελεσμάτων των μαθητών.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Adams, P. (2011). ICT and pedagogy: Opportunities missed? Education 3–13: International Journal of Primary, Elementary and Early Years Education, 39(1), 21–33.

Australian Curriculum and Assessment Reporting Authority [ACARA]. (2014). Foundation to Year 10 Curriculum: Language, Language for Interaction (ACELA1428).  http://www.australiancurriculum.edu.au/english/Curriculum/F10?y=F&y=7&y=8&y=9&y=10&s=LA&s=LT&s= LY&layout=1

Adams, P. (2011). ICT and pedagogy: Opportunities missed. Education 3–13: International Journal of Primary, Elementary and Early Years Education, 39(1), 21–33.

Bowers, L. J. (2019). Touching creativity; a review and early pilot test of haptic tooling to support design practice, within a distance learning curriculum. Open Learning: The Journal of Open, Distance and e-Learning, 34(1), 6-18.

Cherbow, K., McKinley, M., McNeill, K. & Lowenhaupt, R. (2020). An analysis of science instruction for the science practices: Examining coherence across system levels and components in current systems of science education in K‐8 schools. Science Education, 104(3), 446-478.

Gilbert, J., & Flores-Zambada, R. (2011). Development and implementation of a “blended” teaching course environment. Journal of Online Learning and Teaching, 7(2), 244-260

Linton, J. (2018). The blended learning blueprint for elementary teachers. Thousand Oaks, CA: Corwin.

Reason, C. S., Reason, L., & Guiler, C. (2017). Creating the anywhere, anytime classroom: A blueprint for learning online in grades K-12. Bloomington, IN: Solution Tree Press.

Rovai, A. P., & Jordan, H. M. (2004). Blended learning and sense of community: A comparative analysis with traditional and fully on-line graduate courses. The International Review of Research in Open and Distance Learning, 5(2), 1-17.

Shen, P. D., Lee, T. H., & Tsai, C. W. (2011). Applying blended learning with web- mediated self-regulated learning to enhance vocational students’ computing skills and attention to learn. Interactive Learning Environments, 19(2), 193-209.

Tucker, C. R., Wycoff, T., & Green, J. T. (2017). Blended learning in action: A practical guide toward sustainable change. Thousand Oaks, CA: Corwin.

Voogt, J., Fisser, P., Pareja Roblin, N., Tondeur, J., & van Braak, J. (2013). Technological pedagogical content knowledge – a review of the literature. Journal of Computer Assisted Learning, 29, 109–121.

*Το εξώφυλλο του έντυπου περιοδικού «Διεθνής και Ευρωπαϊκή Πολιτική» (τεύχος 48-49, φθινόπωρο 2020):