Οι καθηγητές του Πανεπιστημίου του Cambridge, Dr. Jem Poster και Dr. Sarah Burton, ειδήμονες σε θέματα Δημιουργικής Γραφής, βρέθηκαν στο νησί της Ρόδου με αφορμή τη διδασκαλία τους στο πρόγραμμα επιμόρφωσης εκπαιδευτικών των Εκπαιδευτηρίων «ΡΟΔΙΩΝ ΠΑΙΔΕΙΑ». Οι προσφιλείς καθηγητές δέχτηκαν με προθυμία να μας παραχωρήσουν συνέντευξη, απαντώντας σε ερωτήσεις που αφορούσαν την πρόσκλησή τους στη Ρόδο, το αντικείμενο της Δημιουργικής Γραφής καθώς και τις τελευταίες κοινωνικοπολιτικές εξελίξεις στο Ηνωμένο Βασίλειο.
Επιμέλεια συνέντευξης :
Λυν Συμεωνίδη, Υπεύθυνη Ξενόγλωσσου Τμήματος (απομαγνητοφώνηση)
Μάνος Δεληγιαννάκης, Φιλόλογος (απόδοση στα ελληνικά)
Ελένη Κυριακούλη, Εκπαιδευτικός (επιμέλεια ερωτήσεων)
Οι καθηγητές του Πανεπιστημίου του Cambridge, Dr. Jem Poster και Dr. Sarah Burton, ειδήμονες σε θέματα Δημιουργικής Γραφής, βρέθηκαν στη Ρόδο από τις 21 ως τις 28 Ιουνίου, για να διδάξουν στο πρόγραμμα επιμόρφωσης εκπαιδευτικών των Εκπαιδευτηρίων «ΡΟΔΙΩΝ ΠΑΙΔΕΙΑ» (περισσότερες πληροφορίες ΕΔΩ).
Οι καθηγητές άφησαν εξαιρετικές εντυπώσεις τόσο για τις γνώσεις, την κατάρτιση, τις τεχνικές και τη μεταδοτικότητά τους, όσο και για τον απλοϊκό, φιλικό και ταπεινό τους χαρακτήρα. Στο πλαίσιο της αποχαιρετιστήριας συνάντησης της οικογένειας του «ΡΟΔΙΩΝ ΠΑΙΔΕΙΑ» στο ειδυλλιακό περιβάλλον του beach bar «OASIS», οι προσφιλείς καθηγητές δέχτηκαν με προθυμία να μας παραχωρήσουν συνέντευξη, απαντώντας σε ερωτήσεις που αφορούσαν την πρόσκλησή τους στη Ρόδο, το αντικείμενο της Δημιουργικής Γραφής καθώς και τις τελευταίες κοινωνικοπολιτικές εξελίξεις στο Ηνωμένο Βασίλειο. Στη συνέντευξη έδωσε το «παρών» και η δημοσιογράφος Λίζα Τσοπανάκη, από την τοπική εφημερίδα «Ροδιακή».
Αναλυτικά το πρώτο μέρος της συνέντευξης:
Μ.Δ. : Πώς προέκυψε το ενδιαφέρον σας για τη Δημιουργική Γραφή και πώς επιλέξατε να την επεκτείνετε στην επαγγελματική σας καριέρα;
S.B. : Έχουμε δύο διαφορετικές ιστορίες. Εγώ ήμουν συγγραφέας και ταυτόχρονα δίδασκα στο τμήμα Λογοτεχνίας και Θεατρικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Λονδίνου, ενώ έκανα το διδακτορικό μου, που ήταν διεπιστημονικό. Δεν είχα σκεφτεί να διδάξω Δημιουργική Γραφή, επειδή όλοι οι συγγραφείς εργαζόμαστε πολύ σκληρά για να γίνουμε συγγραφείς. Μπορούμε πραγματικά να διδάξουμε τη Δημιουργική Γραφή; Δεν θα έπρεπε να μοχθήσουμε μόνοι μας μέσα σε ένα δωμάτιο για να γίνουμε συγγραφείς; Ξεκίνησα να διδάσκω την αγγλική γλώσσα σε μία Μονάδα Ψυχικής Υγείας, ως μία μορφή θεραπείας. Καθώς δίδασκα, συνειδητοποίησα ότι ήταν κάτι παραπάνω από θεραπεία και ότι οι μαθητές βελτιώνονταν στη γραφή τους, στην εξωτερίκευση των σκέψεών τους, στην αφήγηση των ιστοριών τους. Έτσι, κατέληξα στη διδασκαλία της Δημιουργικής Γραφής ταυτόχρονα στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και του Κέιμπριτζ, όπου διδάσκω τώρα. Αλλά ο Jem (σ.σ. Poster) έχει μία ελαφρώς διαφορετική ιστορία από μένα.
J. P. : Ναι, ξεκίνησα την καριέρα μου ως διοικητικός υπάλληλος και μετά έγινα λέκτορας. Στην πορεία, προέκυψε το ενδιαφέρον μου για τη Δημιουργική Γραφή, επειδή μου ζητήθηκε να αναλάβω ένα μάθημα, το πρώτο αναγνωρισμένο μάθημα Δημιουργικής Γραφής του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης. Αρχικά, σκέφτηκα πως μπορώ να διδάξω αυτό το μάθημα, όμως ταυτόχρονα αισθάνθηκα την ανάγκη να αναπτύξω τη δική μου συγγραφική καριέρα. Έτσι, δημιούργησα αρχικά μία ποιητική συλλογή, που δημοσιεύθηκε το 2001. Έπειτα, έγραψα δύο μυθιστορήματα σε αρκετά σύντομο χρονικό διάστημα. Άρα, από άποψη χρονολογικής σειράς, πρώτα ήμουν λέκτορας και μετά έγινα συγγραφέας.
S.B. : Όσον αφορά τον λόγο που γίναμε καθηγητές Δημιουργικής Γραφής, μας εξήγησαν ότι στην Ελλάδα, για να γίνεις εκπαιδευτικός, πρέπει πρώτα να πάρεις πτυχίο από το αντίστοιχο Πανεπιστήμιο. Αυτό όμως, δεν σε καθιστά απαραίτητα εξειδικευμένο καθηγητή της Δημιουργικής Γραφής. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, συμβαίνει περίπου το ίδιο: πηγαίνεις στο αντίστοιχο Πανεπιστήμιο, αλλά οι εκπαιδευτικοί δεν μαθαίνουν πώς να διδάξουν Δημιουργική Γραφή, παρά μόνο τη διδασκαλία της γλώσσας γενικά. Υποτίθεται, λοιπόν, ότι απλώς θα είναι ικανοί στη διδασκαλία της Δημιουργικής Γραφής. Πίστευα πως υπάρχει χάσμα ανάμεσα σε αυτά τα δύο (σ.σ. γλωσσική διδασκαλία και διδασκαλία της Δημιουργικής Γραφής) και έτσι, ξεκίνησα ένα σύντομο μάθημα διάρκειας δύο ημερών, στο Ινστιτούτο Δια Βίου Μάθησης στο Κέιμπριτζ. Εκεί, γνώρισα την Ελένη Κυριακούλη, η οποία μάς προσκάλεσε εδώ.
Μ.Δ. : Το ίδιο συμβαίνει και στην Ελλάδα. Διδάσκουμε την ελληνική γλώσσα στα παιδιά, όχι όμως και τον τρόπο για να βελτιώσουν τον τρόπο έκφρασής τους.
Ε. Κ. : Η γλωσσική διδασκαλία έχει περισσότερο τη μορφή έκθεσης παρά Δημιουργικής Γραφής.
J. P. : Ναι, είναι περισσότερο μία κριτική άποψη παρά ένα λογοτεχνικό κείμενο. Είναι παράλογο το γεγονός ότι αφιερώνουμε τόσο πολύ χρόνο διαβάζοντας για τη Δημιουργική Γραφή- και με αυτό εννοώ τη λογοτεχνία του παρελθόντος- χωρίς να τη συνδέουμε εντελώς με τον τρόπο διδασκαλίας της. Σε ακαδημαϊκό επίπεδο, θα μπορούσε να πει κανείς ότι υπάρχει λιγότερος σεβασμός στην τέχνη της Δημιουργικής Γραφής παρά στη δευτερεύουσα τέχνη της κριτικής της Δημιουργικής Γραφής.
Μ.Δ. : Χάρη στην ακαδημαϊκή σας εμπειρία, έχετε γνωρίσει ανθρώπους από πολλές διαφορετικές χώρες και διαφορετικών εθνικοτήτων. Τι έχετε παρατηρήσει σχετικά με το αντικείμενο της Δημιουργικής Γραφής παγκοσμίως;
S.B. : Η Μεγάλη Βρετανία έχει καθυστερήσει λίγο στο να δει το αντικείμενο της Δημιουργικής Γραφής λίγο πιο «σοβαρά». Οι Αμερικανοί ασχολούνται με τη Δημιουργική Γραφή εδώ και δεκαετίες. Η Βρετανία έχει καθυστερήσει και πάντα εκπλήσσομαι που, ιδιαιτέρως στα ευρωπαϊκά πανεπιστήμια, δεν έχει δημιουργηθεί μία παράδοση γύρω από τη Δημιουργική Γραφή ως αντικείμενο. Οι Αυστραλοί ασχολούνται σοβαρά, οι Αμερικανοί το ίδιο, αλλά δεν μπορώ να πω ότι έχω δει κάτι ανάλογο και στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
J. P. : Ένα από τα πράγματα που πρέπει να έχουμε υπόψη είναι ότι, με τη Δημιουργική Γραφή, εξετάζουμε τη γραφή με έναν πιο «εξευγενισμένο» και καλαίσθητο τρόπο. Πολλοί άνθρωποι νιώθουν -ενδεχομένως και σωστά- ότι έχουν χαμηλό γλωσσικό υπόβαθρο για να ασχοληθούν με τη Δημιουργική Γραφή. Για παράδειγμα, αν κάποιος έκανε αίτηση σε ένα μάθημα για την Τεχνολογία, δεν θα είχε τόση σημασία, αν το λεξιλόγιό του δεν ήταν ιδιαίτερα καλό. Ενδεχομένως να αρκούσε, αν κατείχε τις βασικές έννοιες, όμως στη Δημιουργική Γραφή εξετάζουμε πολύ προσεκτικά πώς λειτουργεί η γλώσσα. Διδάσκουμε στην αγγλική γλώσσα, οπότε γίνεται κατανοητό πως οι άνθρωποι που ίσως γράφουν πολύ καλά στη μητρική τους γλώσσα, ενδεχομένως να έχουν λίγο τρακ ερχόμενοι σε ένα πρόγραμμα που διεξάγεται στην αγγλική γλώσσα και μάλιστα δίνει ιδιαίτερη έμφαση στις γλωσσικές αποχρώσεις. Παρεμπιπτόντως, το Ινστιτούτο Δια Βίου Μάθησης του Κέιμπριτζ οργανώνει ένα καλοκαιρινό σχολικό πρόγραμμα που προσελκύει μαθητές από όλον τον κόσμο, ενώ το μεταπτυχιακό μας πρόγραμμα δέχεται φοιτητές από ένα ευρύ φάσμα χωρών παγκοσμίως.
Μ.Δ. : Πώς θα πείθατε κάποιον να επιλέξει ένα μεταπτυχιακό πρόγραμμα στη Δημιουργική Γραφή, αφού αυτό το αντικείμενο δεν οδηγεί σε ξεκάθαρη επαγγελματική αποκατάσταση;
S.B. : Είναι ενδιαφέρον, αφού, τρόπον τινά, όποιος επιλέγει ένα μεταπτυχιακό στη Δημιουργική Γραφή, ακολουθεί στην ουσία ένα «εξατομικευμένο» πρόγραμμα. Ο καθένας το κάνει για διαφορετικούς λόγους. Για παράδειγμα, στο μεταπτυχιακό μας έχουμε μία σεναριογράφο από τη Νέα Ζηλανδία, η οποία παράλληλα είναι και σύμβουλος σεναρίου, βοηθώντας άλλους συγγραφείς στη δημιουργία των σεναρίων τους. Εκείνη λοιπόν, ήθελε να «επανασυνδεθεί» με τη δημιουργικότητά της, όχι με ένα σενάριο που θα της έφερνε υπερβολική επιτυχία, ούτε με κάτι που της απέφερε πολλά οικονομικά οφέλη· ήθελε απλώς να ξαναβρεί τον δικό της τρόπο γραφής. Το μεταπτυχιακό στη Δημιουργική Γραφή τής τα προσέφερε αυτά. Κάποια άλλη, η οποία πάντα έγραφε καλά και είχε έρθει και σε άλλα μαθήματα, είχε μία απίθανη πραγματική ιστορία. Εκείνη ήταν το μοναχοπαίδι σε ένα από τα Νησιά της Μάγχης κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και της Γερμανικής Κατοχής. Ήταν μια ιστορία που μόνο εκείνη μπορούσε να πει, καθώς μόνο εκείνη τη βίωσε. Ήξερε πως χρειαζόταν μια δομή για γράψει την ιστορία της και χρειαζόταν συμβουλές, οπότε το μεταπτυχιακό στη δική της περίπτωση εκπλήρωνε έναν εντελώς διαφορετικό σκοπό. Κάποιοι μπορεί να επιλέγουν το μεταπτυχιακό, επειδή είναι εκπαιδευτικοί, διδάσκουν τη Δημιουργική Γραφή και αγαπούν το γράψιμο. Θέλουν να γίνουν καλύτεροι εκπαιδευτικοί και καλύτεροι συγγραφείς. Οι άνθρωποι θέλουν να γίνουν ποιητές, συγγραφείς, υπάρχουν τόσοι πολλοί λόγοι που έρχονται στο μεταπτυχιακό μας, ώστε δεν χρειάζεται να το διαφημίζουμε στον κόσμο. Οι άνθρωποι νομίζουν ότι θέλουν να κάνουν κάτι και πιστεύουν ότι αυτό το πρόγραμμα θα τους βοηθήσει να πετύχουν αυτό που θέλουν. Ίσως (σ.σ. το μεταπτυχιακό στη Δημιουργική Γραφή) δεν είναι ο προορισμός καθαυτός, αλλά απλό μέρος του ταξιδιού. Οι άνθρωποι τείνουν να επιλέγουν το πρόγραμμα, όταν σκέφτονται να αλλάξουν κατεύθυνση στη ζωή τους. Είναι σαν ένα «πρώτο βήμα» για αυτήν την αλλαγή. Συχνά κάνουν αλλαγή στην καριέρα τους μετέπειτα, όμως δεν μπορούμε να προβλέψουμε ή να «διαφημίσουμε» τι είδους αλλαγή θα είναι αυτή.
Μ.Δ. : Θεωρείτε πως ο τρόπος που διδάσκετε τη Δημιουργική Γραφή, αντικατοπτρίζεται στο βρετανικό εκπαιδευτικό σύστημα;
J. P. : Θα πρότεινα πως θα οφείλαμε απλώς να λάβουμε υπόψη μας πιο σοβαρά τη δημιουργική πλευρά. Ένα κοινό ερώτημα είναι αν μπορούμε να διδάξουμε τη Δημιουργική Γραφή. Η απάντηση είναι πως φυσικά και μπορούμε. Σε ένα βαθμό, διδάσκουμε τα βασικά: αν κάποιος δεν γνωρίζει πώς να σχηματίζει έναν διάλογο για παράδειγμα, μπορούμε να του το διδάξουμε. Αυτό είναι αρκετά ειλικρινές, όμως ταυτόχρονα είναι και κάπως «τυποποιημένο». Ένα πιο ευρύ ερώτημα είναι αν μπορούμε να διδάξουμε στους ανθρώπους να σκέφτονται δημιουργικά, να σκέφτομαι με τρόπους που δεν περιγράφονται στην Ακαδημία, παρόλο που τους δουλεύουμε στην Ακαδημία· παρόλα αυτά, πιστεύω πως μπορούμε να το διδάξουμε αυτό. Δείχνουμε στους ανθρώπους πώς μοιάζει αυτός ο δημιουργικός χώρος, πώς μπορούν να γράψουν έξω από «αυστηρούς κανόνες», περνώντας σε πεδία μεγαλύτερων δημιουργικών πειραματισμών. Δεν μπορούμε να πούμε στους ανθρώπους ακριβώς πώς θα το κάνουν αυτό, αλλά όλη η ουσία στην ενθάρρυνση της φαντασίας είναι να τους δίνουμε την κατάλληλη αυτονομία. Δεν μπορούμε λοιπόν να σκεφτόμαστε τα πράγματα υπό αυτή τη σκοπιά, αλλά μπορούμε να δημιουργήσουμε το κατάλληλο κλίμα ενθάρρυνσης, μέσα στο οποίο όλα αυτά μπορούν να συμβούν. Δεν θέλω να υποτιμήσω την έμφαση που δίνουν τα βρετανικά πανεπιστήμια στο μάθημα της Δημιουργικής Γραφής· αλλά πιστεύω ότι οι άνθρωποι που είναι εκτός των Τμημάτων της Αγγλικής Γλώσσας και της Δημιουργικής Γραφής, δυσκολεύονται να κατανοήσουν αυτό που κάνουμε.
S.B. : Υπάρχουν οπωσδήποτε δύο μέτρα και δύο σταθμά στη Δημιουργική Γραφή. Για παράδειγμα, αν είχατε ένα παιδί, που είναι ταλαντούχος καλλιτέχνης, θα το ενθαρρύνατε να πάει σε μία Σχολή Καλών Τεχνών, όπου εκεί θα μάθαινε από καλλιτέχνες που είναι εν ενεργεία. Αυτό το παραλείπουμε και, για κάποιο λόγο, οι άνθρωποι αναρωτιούνται πώς μπορείς να διδάξεις σε κάποιον τη γραφή, ενώ δεν αναρωτιούνται πώς μπορείς να διδάξεις σε κάποιον γλυπτική ή ζωγραφική· απλώς γίνεται αποδεκτό. Στην περίπτωση του συγγραφέα, υπάρχει η εντύπωση πως πρέπει να τα κάνει όλα μόνος του, επικρατεί αγωνία και ο ρόλος του δασκάλου (σ.σ. στη γραφή) είναι ένα είδος «απάτης». Οι περισσότεροι συγγραφείς είχαν έναν σπουδαίο δάσκαλο δίπλα τους και συνήθως τους βοηθούσαν οι εκδότες τους ή άλλοι συγγραφείς. Πράγματι, ακόμα και οι συγγραφείς βοηθούν άλλους συγγραφείς, υπάρχει αυτή η άτυπη καθοδήγηση μεταξύ τους έτσι κι αλλιώς.
Λ.Σ. : Θεωρείτε πως ίσως κάτι δεν λειτουργεί σωστά κατά τη μετάβαση από το βασικό στάδιο εκπαίδευσης προς το πανεπιστήμιο, ενδεχομένως και στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση; Ενδεχομένως η έμφυτη δημιουργικότητα και ικανότητα γραφής των παιδιών να περιορίζεται με το υπάρχον εκπαιδευτικό σύστημα;
S.B. : Ναι, νομίζω πως αυτό ισχύει. Θεωρώ πως αυτό συμβαίνει, επειδή εν μέρει οι εκπαιδευτικοί δεν έχουν την απαραίτητη αυτοπεποίθηση πως αυτά (σ.σ. η δημιουργικότητα και η ικανότητα γραφής) μπορούν να καλλιεργηθούν ή ότι οι ίδιοι μπορούν να τα διδάξουν. Αυτά πρέπει να ενσωματωθούν από τις χαμηλότερες βαθμίδες έως και τις υψηλότερες, ώστε οι εκπαιδευτικοί να έχουν την αυτοπεποίθηση να τα διδάξουν και να συμβουλεύσουν κατάλληλα τα παιδιά. Είναι σαν να προσπαθείς να ζεις στο κενό, δεν υπάρχει κάποιος για να το «γεμίζει».
Μ.Δ. : Οι εκπαιδευτικοί πρέπει να είναι κατάλληλα εκπαιδευμένοι, ώστε να μπορούν να διδάξουν κατάλληλα τη Δημιουργική Γραφή καθώς και να ενθαρρύνουν τα παιδιά να γράφουν.
S.B. : Εννοείται! Η Δημιουργική Γραφή προσφέρει αυτοπεποίθηση και βοηθάει εν γένει, όχι μόνο στη γλωσσική διδασκαλία. Έχει απήχηση σε όλα τα μαθήματα και μας βοηθάει να εκφραζόμαστε καλύτερα ως άτομα. Αν γνωρίζεις τις κατάλληλες λέξεις, μπορείς να εκφράσεις τα συναισθήματά σου. Αυτό από μόνο του, είναι ένα τεράστιο κοινωνικό πλεονέκτημα για τα παιδιά! Επίσης, μιας και μιλάμε για τον χαρακτήρα ενός ατόμου, κοινωνική δεξιότητα είναι και η ικανότητα να μπορούμε να δούμε τα πράγματα από την σκοπιά ενός άλλου ατόμου. Όλα αυτά είναι ενσωματωμένα στη Δημιουργική Γραφή, επειδή σχετίζονται με τον άνθρωπο, τις ανθρώπινες σχέσεις, τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο. Άρα, κατά τη γνώμη μου είναι γελοίο να μην βρίσκεται η Δημιουργική Γραφή στο επίκεντρο όλων των μαθημάτων.
J. P. : Όταν δίδασκα τη Δημιουργική Γραφή στο Πανεπιστήμιο του Αμπερίστγουιθ, οι γονείς με ρωτούσαν πού θα χρησιμεύσει αυτό το μάθημα στα παιδιά τους. Τους επεσήμανα λοιπόν, πως μπορεί να τα οδηγήσει παντού χάρη στις δεξιότητες που ενισχύει -αυτό που ανέφερε η Σάρα πριν- την ικανότητα δηλαδή να συζητούν για διάφορα θέματα μέσα σε μία ομάδα. Όλα αυτά είναι ένα κομμάτι της Δημιουργικής Γραφής καθώς και μία εισαγωγή σε βασικές κοινωνικές δεξιότητες.
Μ.Δ. : Γνωρίσατε τους εκπαιδευτικούς των Εκπαιδευτηρίων «ΡΟΔΙΩΝ ΠΑΙΔΕΙΑ». Πώς σας φάνηκε η προσέγγισή τους στο ζήτημα της Δημιουργικής Γραφής και ποιες προτάσεις βελτίωσης θα κάνατε;
S.B. : Αυτό που θα σας πρότεινα είναι να κάνετε όλα τα σχολεία να μοιάζουν με το δικό σας. Τα Εκπαιδευτήρια «ΡΟΔΙΩΝ ΠΑΙΔΕΙΑ» μού φαίνονται ως εξαιρετικό πρότυπο σχολείου, με περιβάλλον τόσο ελκυστικό και αισιόδοξο. Θα ήταν δύσκολο να κάνω συγκεκριμένες προτάσεις δίχως να έχω εικόνα όλων των τάξεων και των μαθημάτων. Όμως, συζητώντας με τους εκπαιδευτικούς των Εκπαιδευτηρίων σας, αποκτά κανείς ξεκάθαρη ιδέα για το ποιόν του σχολείου, βλέποντας ταυτόχρονα και τους μαθητές σας. Ήταν αξιαγάπητο όταν μπήκαμε σε μια τάξη, στην οποία δεν βρίσκονταν καν μαθητές της Λυν (σ.σ. Συμεωνίδη) και, παρόλα αυτά, τα νεαρά παιδιά ήθελαν να μιλήσουν και να μοιραστούν πράγματα μαζί της. Όλα αυτά δείχνουν την ατμόσφαιρα και τη γενικότερη κουλτούρα αυτού του σχολείου. Στην τελετή λήξης του σχολικού έτους που παρακολουθήσαμε, μου έκανε εντύπωση η αυτοπεποίθηση των παιδιών, ακόμα και στον τρόπο που στέκονταν. Επίσης, απόλαυσα και κάτι ακόμα που δεν συναντά κανείς εύκολα στα βρετανικά σχολεία· μου άρεσε που οι εκπαιδευτικοί του σχολείου σας συμμετείχαν στην παράσταση στων παιδιών, ήταν μέρος αυτής. Ειδικά ο χορός των ανθρώπων του σχολείου ήταν φανταστικός! Ακόμα και το τραγούδι τους μαζί με τα παιδιά, η μουσική που έπαιζαν μαζί τους…
J. P. : Συμφωνώ με όσα είπε η Σάρα και μάλιστα ένιωσα από τους εκπαιδευτικούς σας αυτόν τον παλμό -ο οποίος είναι διάχυτος στο σχολείο σας- για τη διδασκαλία της Δημιουργικής Γραφής, για τον δημιουργικό τρόπο σκέψης. Καμιά φορά, αυτό μάς φέρνει ενώπιον εμποδίων και περιορισμών. Αυτό δεν μπορεί να το θεραπεύσει απόλυτα το σχολείο, καθώς οι περιορισμοί προέρχονται συχνά έξω από τα εκπαιδευτικά κέντρα. Το σχολείο όμως, μπορεί να δώσει το παράδειγμα, το οποίο μπορεί να οδηγήσει και άλλα σχολεία σε αυτό το δημιουργικό «μονοπάτι».
S.B. : Είναι πολύ εύκολο και δελεαστικό να προετοιμάζουμε απλώς τα παιδιά για συγκεκριμένα διαγωνίσματα και εξετάσεις. Όμως, μπορούμε να τους προσφέρουμε κάτι πιο πολύτιμο, αν τους δώσουμε περισσότερα από αυτά. Ένα από τα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε, όταν προετοιμάζουμε απλώς τα παιδιά για τις εξετάσεις, είναι ότι εκείνα βαριούνται σχετικά γρήγορα στη σχολική τους ζωή. Έτσι, πρέπει να είμαστε πιο ευφάνταστοι και δημιουργικοί, να βρίσκουμε τρόπους να τους κεντρίζουμε το ενδιαφέρον. Κατά κάποιον τρόπο λοιπόν, οι εκπαιδευτικοί πρέπει να βρίσκουν τρόπους, ώστε να «καλύπτουν» τις ελλείψεις του εκπαιδευτικού συστήματος. Από το να έχουμε ένα εκπαιδευτικό σύστημα που να υιοθετεί τη δημιουργικότητα, είναι προτιμότερο να εντάξουμε τη δημιουργικότητα στο υπάρχον. Αυτό, φυσικά, είναι εξαιρετικά δύσκολο για όλους τους εκπαιδευτικούς κάθε χώρας, ακόμα και της Μεγάλης Βρετανίας.
